تأثیر مورچه ها بر محیط

فعالیت مورچه ها به عنوان مهندسان اکوسیستم و هم به عنوان شکارچی تأثیر عظیمی بر محیط زیست محلی به جا می گذارد.

مورچه ها دو اثر مجزا بر محیط به جا می گذارند. اثر اول این است که با لانه سازی خاک را حرکت می دهند و با جمع آوری غذا بر میزان مواد مغذی خاک اثر می گذارند. این فعالیت می تواند به شکل غیرمستقیم بر جمعیت بومی بسیاری از جانوران از تجزیه کنندگان گرفته تا گونه هایی که در بخش های خیلی بالاتر زنجیره غذایی قرار دارند اثر بگذارد.

تأثیر دوم این است که آنها طیف گسترده ای از جانوران دیگر را شکار می کنند. برخی از جانورانی که به وسیله این مورچه ها شکار می شوند جثه بزرگ تری نسبت به خودشان دارند و از سوی شمار عظیمی از مورچه های کارگر مورد حمله قرار گیرد.

مورچه ها شکارچیان بسیار مؤثری هستند و تعدادشان در ابعاد زیادی رشد می کند. آنها همچنین بسیار مهاجمند و از منابع و محیط زندگیشان درمقابل شکارچیان دیگر دفاع می کنند. همه اینها به این معنی است که مورچه ها تأثیری قوی بر محیط اطرافشان به جا می گذارند.

حتی اگر از شکارچی بودن مورچه ها صرف نظر کنیم، باز هم حضور آنها می تواند به افزایش میزان تراکم و تنوع دیگر گروه های جانوری منجر شود. به عنوان مثال آنها با به جا گذاشتن تأثیری بزرگ بر زنجیره غذایی مراتع نقشی کلیدی را در این محیط ایفا می کنند.

تراکم پایین مورچه ها در یک منطقه میزان تنوع و تراکم جانوران دیگر به ویژه تراکم گیاهخواران و تجزیه کنندگان را در آن منطقه افزایش می دهد. وقتی مورچه ها تراکم های بالاتری دارند، یا تأثیری ندارند یا اثر معکوسی دارند.

اگر جمعیت مورچه ها کم باشد تأثیرشان بر سطح مواد مغذی خاک و گروه های جانوری مثبت است، اما در صورتی که شمار مورچه ها افزایش یابد، اثرشان به عنوان شکارچی بزرگ تر است.

مورچه ها یکی از سازمان یافته ترین جوامع را میان جانوران دارند. آنها در کلنی هایی زندگی می کنند که دست کم از یک ملکه،‌ کارگران،‌ تخم ها، لاروها، شفیره ها و مورچه های نر بارور بالدار تشکیل شده است. هر مورچه ای در این کلنی ها یک کارکرد بسیار تخصصی دارد.

تعداد گونه های مورچه ها به بیش از 12000 گونه بالغ می شود. آنها در همه مناطق جهان چه گرم و چه سرد یافت می شوند و بسته به شرایط می توانند مضر یا مفید باشند.

مورچه ها از جهاتی مفیدند. لانه مورچه ها اجازه می دهد هوا وارد خاک شود. برخی از مورچه ها، حشرات مضر را می خورند. مورچه های گیاهخوار با مصرف گیاهان ناخواسته به محیط کمک می کنند. مورچه ها موقعی که غذایشان را تهیه و پردازش می کنند خاک را غنی می کنند. آنها می توانند به بازیافت مواد تجزیه شدنی کمک کنند. برخی از مورچه ها به پخش بذرها کمک می کنند.

مورچه ها از جهاتی نیز مضرند. به عنوان مثال گونه های مختلف مورچه های مهاجم بیگانه در بسیاری از مناطق جهان یافت می شوند. آنها از راه های مختلفی خود را به استرالیا رسانده اند و به خاطر اثرات متعدد ژنتیکی، رفتاری و زیست محیطی دولت این کشور را به تدوین برنامه ای ملی واداشته اند.

براساس تحقیقی علمی که در استرالیا انجام شده بسیاری از مورچه های مهاجم قادرند بر تنوع زیستی این کشور اثر بگذارند. تأثیرات مستقیم آنها را می توان در قالب شکار یا رقابت با جانوران بومی مشاهده کرد. آنها به طور غیرمستقیم هم از طریق دستکاری ساختار محل سکونت خود بر اکوسیستم اثر می گذارند. به طورکلی مورچه های مهاجم اثرات چندوجهی دارند و می توانند بر سلامتی جانوران و گیاهان، ارزش های فرهنگی و اجتماعی و سلامتی انسان اثر بگذارند.

مدیریت مؤثر و مناسب تهدیدهای ناشی از مورچه های مهاجم چالشی بزرگ برای بعضی دولت ها مانند دولت استرالیا است. آنها ناچارند به طور مداوم تداوم امنیت زیستی منطقه را آزمایش و همچنین مبارزه با آفات را مدیریت کنند. به همین دلیل دولت استرالیا مجبور شد برای کاهش خطرات ناشی از این مورچه های مهاجم به طرح و برنامه ای ملی روی بیاورد تا تداوم حیات گونه های بومی و وضعیت زیست محیطی منطقه که به وسیله مورچه های مهاجم تحت تأثیر قرار می گیرد را تضمین کند.

هدف از تدوین این برنامه به حداقل رساندن اثرات مورچه های مهاجم بر تنوع زیستی استرالیا است و هدف این است که از گونه های بومی در مقابل تهدیدات محافظت کند.

همچنین مورچه ای گزنده با ریشه آسیایی که در حال گسترش در سراسر آمریکا است ثابت کرده تهدیدی جدی برای محیط زیست و سلامتی انسان ها است. در حالی که مورچه های آرژانتینی باعث ضرر و زیان زیادی می شوند اما مورچه های آسیایی واقعاً تهدیدی برای سلامتی انسان ها هستند.

مورچه های مهاجم آسیایی نیشی سمی دارند که واکنشی آلرژیک در برخی از افراد ایجاد می کند. این نیش تاول های کوچکی تولید می کند که با جوش هایی احاطه می شوند و وقتی خارانده می شوند جراحت ایجاد می کنند. در حالی که مورچه های آرژانتینی باعث ضرر و زیان زیادی می شوند، مورچه آسیایی واقعاً یک تهدید برای سلامتی انسان ها هستند.

در کارولینای شمالی مردم به خاطر واکنش های شدید آلرژیک به بیمارستان ها مراجعه می کنند درحالی که نمی دانند به وسیله مورچه آسیایی گزیده شده اند. به دلایلی که هنوز روشن نیست، جمعیت مورچه ها از 8 سال پیش در آمریکا به حالت انفجار رسیده و آنها در حال گسترش در سراسر کشور هستند. به نظر می رسد که مورچه هایی آسیایی درمقایسه با مورچه های آرژانتینی بیشتر قادر به تحمل درجه حرارت سردتر هستند.