لباس اقوام ایرانی و فرهنگ پوشش

بارها شده وقتی به منطقه ای سفر می کنیم در غرفه های مربوط به جاذبه های گردشگری آن منطقه لباس هایی می بینیم که می توان با آن عکسی به یادگار انداخت. همین حالا هم بسیاری هستند که در آلبوم عکس هایشان تن پوش رنگارنگی از مقصد خود به تن دارند تا یادگاری باشد از خاطرات خوش سفر و البته فرهنگی که حالا سنجاق به آلبوم عکس ها شده است.
لباس اقوام ایرانی به تنهایی می تواند جاذبه ای برای گردشگری باشد. لباس هایی که هر کدام حکایت خود را دارند و برخی شان هم آرام آرام فراموش می شوند و جایشان را به زمختی جین می دهند. این روزها که حرف از گردشگری خلاق در میان است خوب است یکی از مهم ترین اهرم های رسیدن به آن هم احیا شود. در این گونه، گردشگران در قامت شهروند به کشورها می روند و قصدشان زندگی با مردمان آن منطقه برای آشنایی با فرهنگ و رسومشان است. این گونه در حالی بسیار مورد توجه قرار گرفته است که ایران از جاذبه های اینچنینی روز به روز دورتر می شود. اگر شما در بازار های قزوین و کاشان و شیراز قدم بزنید اثری از لباس های رنگین این منطقه در پوشش مردم نمی بینید و این هشداری برای آینده گردشگری ایران است.

ترکمن؛ لباسی به رنگ یاقوت

ترکمن های مانه و سملقان هم جزئی از خراسان شمالی اند، اما آنها شاید از معدود قوم های ایرانی هستند که هنوز با همان شکل و شمایل سابق لباس می پوشند. پوشش بانوان و مردان ترکمن خراسان شمالی با استفاده از ابریشم و پشم گوسفندان تهیه می شود و بیشتر شامل چاوک، کولته، چلپی و یلک است.
چاوک، لباسی شبیه مانتوهای امروزی است که پارچه آن از ابریشم قرمز رنگ و آستر زیر پارچه نیز در حاشیه ها و سرآستین ها سوزن دوزی دارد. چلپی، زیباترین لباس سوزن دوزی ترکمن و از جنس ابریشم است که با داشتن تنوع و ظرافت خاصی در مراسم ازدواج به عروس می پوشانند. یلک هم تنها لباسی است که با زیورآلات و سکه تزئین می شود و بر سر می اندازند و جنس آن نیز از ابریشم است.
«دون» نام لباس محلی مردان ترکمن است که جنس آن ابریشم قرمز تیره و با راه راه مشکی بوده و نوع سوزن دوزی آن، قیطان دوزی است که با عرض دو سانت و به رنگ مشکی و قرمز در کناره ها و سرآستین لباس دوخته می شود.

خراسان شمالی؛ در جستجوی البسه قدیم

لباس های محلی مردم خراسان شمالی با داشتن تنوع چشمگیر رنگ و طرح، علاوه بر این که پوشش اسلامی و کاملی برای زنان و مردان است، چون بیشتر برگرفته از زیبایی های طبیعت و رنگ های شاد فصل بهار هستند، سبب آرامش روحی و روانی استفاده کنندگان هم می شود. البسه زنان و دختران کرمانج این استان غالبا شامل پنج قسمت یاشار یا اغلب (چارقد)، کراس (بلوز)، شیلوار (دامن)، جلیقه و شلیته است.
مردان کرمانج لباسشان شامل عرق چین که لاو، لچگ و... است که همانند پوشاک بانوان دارای رنگ های شاد و برگرفته از طبیعت است. هرچند بسختی می توان در شهرهای این استان چنین پوششی را دید، اما هستند خانوارهایی که هنوز لباس برایشان اهمیت سابق را دارد، بنابراین اگر گذارتان به این منطقه از ایران افتاد کار سختی برای یافتن چنین لباس هایی در این منطقه نخواهید داشت.

همدان؛ «سرکی» به سر «آجیده» به پا

لباس اهالی همدان از سرپوش گرفته تا کفش میان مردان و زنان چندان تفاوتی ندارد. بافت پارچه و کفش ها بخصوص گیوه پیش از ورود اجناس خارجی یا کارخانه ای آن در روستاها و آبادی های این استان متداول است. ناگفته نماند گیوه های ملایر که به آن «آجیده» می گویند شهرت بسیاری در این منطقه دارد. پوشاک زنان این منطقه هم شامل چارقد، تن پوش و پاپوش است. در مناطق کردنشین این استان مثل تویسرکان و اسدآباد چارقد را «سرکی» می گویند و از جنس متقال، نجمه، اطلسی و ابریشم تهیه می کنند. از روبند امروزه کمتر استفاده می شود، اما در گذشته بسیار متداول بوده است. تن پوش دیگر زنان این منطقه تومبال یا «پاتول» است که زنان آن را زیر دامن های چین دار کوتاهی که به آن «شوال قری» یا «قرقره تومبان» گفته می شود، می پوشند.

کردستان؛ لباسی همرنگ با طبیعت

کردها طی قرن های متمادی با لباس محلی خود پیوند عاطفی، عقیدتی و سنتی شدیدی برقرار کرده اند و علاقه زیادی به حفظ و نگهداری لباس سنتی خود که نشانگر هویت فرهنگی آنهاست، دارند. لباس و پوشاک کردها از تنوع و غنای فوق العاده ای هم برخوردار است.
یکی از ویژگی های لباس کردی این است که هرگز یکرنگ و تیره نیست، بلکه همیشه با ترکیب رنگ های مختلف، چشم ها را به خود جلب می کند و انسان را به این باور می رساند که تمام عناصر طبیعت و محیط پیرامون ازجمله مرغزارهای سرسبز، گل های رنگارنگ، سپیدی برف ها، آسمان صاف و آبی، سیلاب های خروشان در این تنوع رنگ تأثیر مهمی داشته اند.
هرچند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان ، سقز، بانه ، گروس ، سنندج ، مریوان و... متفاوت است ، اما از نظر پوشش کامل بدن ، همه با هم یکسان است .

فارس؛ لباسی که می تواند برند باشد

لباس های محلی استان فارس از زیباترین جاذبه های فرهنگی سراسر ایران است. یک نمونه از لباس های محلی و سنتی مردم استان فارس لباس عشایر است. لباسی که شاید برای گردشگری ایران همچون یک برند معروف ظرفیت تبلیغ داشته باشد. هنوز هم میان عکس ها و تصاویر سیاحان خارجی در ایران می توان لباس های عشایر را یافت و همین موضوع نشان می دهد لباس ها چقدر می توانند در وجهه و بازتاب فرهنگ ایران موثر باشند. پوشاک زنان عشایر شامل کلاهک، آرخالق، تنبان، پاپوش، روسری، پیراهن، دامن(قر) است که بیشتر در رنگ های بسیار شاد و متنوع و الهام گرفته از طبیعت تهیه می شود. پوشاک مردان عشایر نیز شامل کلاه، پیراهن، آرخالق، شال کمر، چقه و کپنک است. لباس عروس ها در جنوب فارس توسط زنان هنرمند شهر اوز تهیه می شود؛ کاری که به نام خوس بافی می خوانند و رونق خوبی دارد.

کهگیلویه و بویراحمد؛ جلوه گری رنگ در زاگرس

لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمد، جلوه گری رنگ ها بر دامنه زاگرس است. پوششی سرشار از رنگ ها و پارچه های زیبا که شمایل شگفتی به زنان این استان بخشیده است. جالب این که پایبندی به استفاده از لباس محلی حتی میان زنان شهرنشین این استان علاوه بر زنان روستایی و عشایری دیده می شود و با قدم زدن در خیابان های شهرهای این استان مانند یاسوج، سی سخت، گچساران و... این موضوع بخوبی مشاهده می شود. در پایین لباس های زنان بویراحمدی شیار های بسیار زیبا و قیمتی دوخته می شود که این در زمان هخامنشیان نیز رایج بوده است. لباس زنان از گران ترین پارچه ها تهیه و به صورت بسیار زیبا طراحی شده است.

گیلان؛ آوازه جهانی برای لباس گیلانی

لباس محلی گیلان از زیباترین لباس های ایرانی است. آنقدر که آوازه اش جهانی شده و به بازی های المپیک هم رسیده است. در این میان لباس زنان گیلک خوش رنگ و نگار است و دل هر گردشگری را می برد. لباس زنان روستایی گیلان با طرح های شاد و پرنقش و نگار قاسم آبادی، دیلمانی، تالشی و دامن های بلند چین دار قدمتی ۴۰۰۰ ساله دارد. روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخش های اصلی لباس محلی زنان گیلان است. «الجاقبا» پوشش دوخته شده ای از مخمل یا پارچه چادر شب است که پوشش زنان در کوهستان های شرقی و قاسم آباد بوده است.
چادر کمر، پوششی است که بانوان گیلانی آن را به کمر می بندند. بانوان ساکن جلگه به آن «کمردبد» می گویند همچنین در گویش محلی به چادرشب «چارشو» گفته می شود و رنگ اصلی زمینه آن معمولا قرمز است.

لباس اقوام به تن سیاستمدارن

لباس ها جزوی مهم از فرهنگ مردمند، همین نکته هاست که بسیاری از سیاستمداران برای نشان دادن حسن نیت خود به مردمان مقصد سفرشان، لباس آنها را به تن می کنند. محمود احمدی ن ژاد در این میان رکورد دار بود. او در سفرهای استانی اش به مناطق مختلف ایران لباس اقوام ایرانی را به تن می کرد و حتی این کار را در حد یک کار تشریفاتی محسوب نمی کرد و گاه با همان لباس به ایراد سخنرانی می پرداخت. رئیس جمهور سابق کشورمان در سفرهای خارجی اش هم به این گونه عمل می کرد و البته از نظر فرهنگی باعث نزدیکی دو کشور می شد. شاید او را در لباس مردمان تاجیکستان و البته لباس اقوام آفریقایی را به یاد بیاورید. البته سایر سیاستمداران نیز از این قاعده کم و بیش مستثنا نیستند از جمله غلامعلی حداد عادل در سفری که به ترکمن صحرا داشت، لباس اقوام آن خطه را به تن کرد.

سمنان؛ ساده مثل زندگی

این که نوع لباس هر قوم را جغرافیای محل زندگی و نیازهای آن قوم تعیین می کند دلیلی است بر سادگی و زیبایی لباس اهالی سمنان، هر چند در این منطقه دیگر نمی توان براحتی لباس های اصیل را دید، اما شاید بتوان رد چنین گنجینه هایی را در روستاهای سمنان پیدا کرد. لباس هایی که برای مردان شامل کت چُقا، شلوار کمری و گیوه است و برای زنان شامل چارقد، پیراهن کمر چین دار، شلیته، تنبان، جلیقه، اُرسی، چادر محلی و پاپوش زنانه که بسته به فصل گرم یا سرد متفاوت است .

قزوین؛ پاپوش زنان کلاه مردان

در پوشش مردمان قزوین، کلاه نقشی اساسی دارد. این را می توان هنوز به چشم دید. کلاه یکی از موارد تمایز طبقاتی مردان قزوینی است. استفاده از کلاه در گذشته هم بین مردان بسیار مرسوم بوده و هر شخص به فراخور شغل و شرایط اقتصادی از کلاهی ویژه استفاده می کرده است. پیراهن های این منطقه معمولا به رنگ سفید و ساده تهیه می شود. پس از آن پیراهن هایی با یقه های بلند به نام یقه قزاقی مرسوم شد و بعد از آن هم یقه ملایی جای آن را گرفت. زنان قزوینی، اما زیر پیراهن خود شلیته به تن می کنند، به طوری که یک وجب یا حتی کمتر از دامن بیرون بیاید. پاپوش زنان هم حکایت کلاه مردان است. کفش ها میان زنان به فراخور وضع مالی خانواده تعیین می شود. تهیدستان گیوه های ظریف به پا دارند و زنان اعیان هم از کفش های چرمی با مدل های مرسوم استفاده می کنند.