نقش ارتش و نیروی هوایی در آزادی خرمشهر

نقش ارتش در آزادی خرمشهر

صدام حسین رئیس جمهور عراق وقتی زمینه حمله به ایران را مناسب دید با هدف اشغال خوزستان یعنی فتح یک روزه خرمشهر و 48 ساعته اهواز، در 31 شهریور 1359فرمان حمله به خاک جمهوری اسلامی ایران را رسما اعلام کرد و غرش نیروهای شیطانی بعثی نمایان شد.

دولت بعثی که در اوج آمادگی نظامی قرار داشت توانست با 12 لشکر زرهی و پیاده قسمتی از مرز کشور را مورد تاخت و تاز قرار دهد و وارد خاک ایران اسلامی شود. صدام متکبر و مغرور به همراه نیروهای تا بن دندان مسلح‌اش انتظار داشتند بتوانند بدون هیچ گونه مقاومتی از طرف نیروهای مسلح ایران تا اهواز پیشروی کنند اما به عنوان نمونه، در پادگان دژ خرمشهر که تحت فرمان ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار داشت، نتوانستند با دو تیپ مجهز خود از این ناحیه عبور کنند لذا در آن سوی دژ خرمشهر، به مدت 34 روز معطل ماندند و در مقطع زمانی معلومی، اسیر مقاومت و اقتدار 19 رزمنده به فرماندهی شهید امیری شدند.

رزم آورانی که قسم خوردند تا آخرین قطره خون خود، از دژ خرمشهر دفاع کنند و یک قدم عقب نشینی نکنند و البته به عهد خود وفادار ماندند و با مقاومت جسورانه خود صحنه نبرد را به چالش کشیدند. توانایی و لیاقت آنان، ناتوانی نیروهای دشمن را نمایان کرد و کار به جایی رسید که تیپ­‌های عراقی به ناچار، برای شکستن دژ خرمشهر از پشتیبانی هوایی و بمباران های متعدد کمک خواستند و در این شرایط بود که توانستند با شهادت 19 رزمنده دلاور از دژ عبور کنند و پس از 34 روز مقاومت سرسختانه نیروهای رزمنده ایران اسلامی خرمشهر را اشغال کنند،میهن دوست را به جوش می آورد و از آن بدتر، مصیبت‌­هایی که بقول خالد سلمان (از فرماندهان عراق )در کتاب آتش وخون، بر مردم خوزستان ((خرمشهر)) وارد شد؛ یعنی جنایات انجام شده توسط رژیم بعث عراق که گوشه ای از آنها بدین شرح است:

«پس از اشغال خرمشهر: الف: اموال اهالی شهر به سرقت رفت و طلاها وحیوانات آنان غارت شد. ب : خودروهای ایرانی به داخل عراق منتقل شد. ج : خانه های ساکنین با دینامیت منهدم گشت. د : اسرای ایرانی اعدام شدند. ه : زنان مورد تجاوز قرار گرفتند. و:کودکان و پیرمردان کشته شدند. ز:دیواره دفاعی برای خرمشهر کشیده شد.»

درچنین وضعیتی ارتش جمهوری اسلامی ایران که البته خود از ناحیه بعضی جریانات آسیب های متعددی دیده بود، با حمایت نیروهای انقلابی سپاه پاسداران و بسیج مردمی و...به دنبال تامین اصول 9 گانه جنگ که عبارتند از : اصل هدف ، آفند، مانور، تمرکز، صرفه جویی درقوا، غافلگیری، تامین، سادگی، وحدت فرماندهی،را طراحی و تدوین نموده وآماده عملیاتی گسترده جهت خروج دشمن از خرمشهرشوند. لذا طرح عملیاتی بیت المقدس را تنظیم و در زمان مورد نظرآماده­ اجرا کردند.

بدون شک تجربه عملیات های قبل و پیروزی های متعدد حاصله، روحیه رزمندگان کشور را دو چندان کرد و نیروهای مسلح، با توکل به خداوند متعال و ایمان به قدرت لایزال الهی و پذیرش خطر و آرزوی شهادت، آماده کارزاری سخت و حیاتی، به نام عملیات بیت المقدس (فتح خرمشهر) به فرماندهی سپهبد شهید صیاد شیرازی و محسن رضایی شدند.

در این عملیات سرنوشت ساز، ارتش به ‌عنوان رکن سازمان‌ یافته وکلاسیک دفاعی، بانیروی انسانی و تجهیزات لازم به اجرای عملیات پرداخت. بی شک بدون نیروی انسانی کارامد و آزموده و تجهیزات مطلوب و راهبردی، امکان جنگ و مقابله جدی با نیروهای آماده عراق ممکن نبود و بر همین اساس است که شناسایی نقاط قوت و ضعف دشمن، از وجوه مختلف بررسی و متناسب با وضع پدافندی اشغال گران، طرح عملیاتی تدوین می شود.

بلاشک آب در هاون کوبیدن است اگر فرض کنیم می شود ارتش مجهز و مستقر عراق در خرمشهر را، با نیروهای کم تجربه وتجهیزات سبک ویا بدون تجهیزات سنگین و دور برد ،از خرمشهر به بیرون راند. از آنجایی که حفظ تمامیت ارضی کشور یکی از مهمترین وظایف ارتش جمهوری اسلامی بوده و هست لذا سازمان یاد شده با ادوات جنگی و نیروی انسانی متناسب با دفع دشمن به اجرای عملیات بیت المقدس پرداخت.

عملیات فتح خرمشهر در حالی با پیروزی به پایان رسید که از بالاترین رده های فرماندهی تا پایین ترین رده های نظامی در ارتش، به تامین جانی و مالی، تجهیزاتی، و شرایط برای پیروزی همت گماشتند و برای وجب به وجب نقاط آزاده شده خاک میهن، خون دادند. اگرچه ممکن است حق ارتش تا کنون ادا نشده باشد، اما تاریخ به خوبی از آن یاد می کند. می توان گفت سهم ارتش در دفاع از میهن اسلامی و فتح خرمشهر کمتر از دیگر نهادهای درگیر در جنگ نبوده است. اگر نبود تجهیزات و نیروی انسانی معتقد و متدین و کار آزموده ارتش قدرتمند کشور، جای شک و تردیدی نیست که امکان آزادسازی خرمشهر فراهم نمی شد.

نقش پر رنگ نیروی هوایی در آزادسازی خرمشهر

بدون شک نیروی هوایی و هوانیروز جمهوری اسلامی نقش شگرفی در کسب پیروزی بزرگ در عملیات بیت المقدس داشته و برگ زرینی بر افتخارات این نیروی آماده دفاع‌ مقدس زده شد.

  با آغاز جنگ تحمیلی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آماده‌ترین نیروی نظامی کشور بود که در همان روزهای اولیه جنگ، قدرت خود را به رخ ارتش بعث عراق کشید.

نیروی هوایی در روز دوم مهر 59 و تنها 24 ساعت پس از آغاز رسمی جنگ تحمیلی علیه کشورمان، با 140 فروند فانتوم از مرزهای عبور کرده و در آسمان عراق مراکز مهم نظامی و شاهرگ‌های اقتصادی این کشور را مورد اصابت قرار دادند.

تیز پروازان ارتش جمهوری اسلامی در عملیاتی بی‌نظیر در تاریخ جنگ‌های نظامی دنیا، 15 فروردین ماه 60 نیز ضربه مهلکی به پیکره نظامی رژیم بعث وارد کرد که کارشناسان نظامی و سرکردگان غربی را متحیر کرد و این عملیات در نوع خود یک اعجاز محسوب می‌شود.

"عملیات H3 یا حمله به الولید" پیچیده‌ترین و پر استرس‌ترین عملیاتی بود که تاکنون به انجام رسیده بود، چرا که در مسیر 6000 کیلومتری جنگنده‌های ایرانی می‌بایست 4 بار سوخت‌گیری کرده و در این مسیر 6 ساعته با کمترین صحبتی در درون کابین خود مرز ترکیه و عراق را طی کرده و به غرب کشور عراق رسیده تا سه پایگاه هوایی مهم این کشور را مورد هدف قرار دهند.

این عملیات به قدری پیچیده و اعجاب انگیز بود که رژیم بعث ابتدا عنوان کرد که جنگنده‌های اسرائیلی به پایگاه‌های این کشور در غرب عراق حمله کردند.

پس از آن عملیات غرور آفرین، نیروی هوایی نقش پر‌رنگی در شکست حصر آبادان، عملیات طریق القدس و فتح‌المبین ایفا کرد و باعث شد تا قوای نظامی ایران با برتری خاصی بر دشمن چیره شوند.

عملیات بیت المقدس یکی از نفس گیرترین و طولانی‌ترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود که از شامگاه 10 اردیبهشت ماه 61 آغاز و در ظهر سوم خرداد همان سال به ثمر نشست.

در این عملیات که منجر به آزادسازی بخش قابل توجهی از خاک میهن اسلامی ما شد، خرمشهر شهری که در نزد ملت ایران از تقدس خاصی برخوردار بود آزاد شد و به آغوش میهن بازگشت.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، به رقم اینکه نیروهای سه‌گانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هنوز تشکیل نشده بود به تنهایی نقش تعیین کننده‌ای در فتح خرمشهر بر عهده داشت.

فانتوم‌های جنگنده ایران، بارها مواضع دفاعی دشمن را محورهای شط علی، جفیر، شلمچه، طلائیه، کوشک، حمید، حسینیه و گرمدشت کوبیدند و باعث شدند حرکت رزمندگان اسلام رو به خرمشهر سریع‌تر انجام شود.

در عملیات بیت المقدس، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان پشتیبان نیروهای سطحی درگیر در منطقه وارد عمل شد و با استفاده از توان بالای تیز پروازان خود نقش تعیین کننده‌ای در پیروزی در این عملیات ایفا کرد.

در عملیات بیت المقدس نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پروازهای متعددی را انجام داد. در آن زمان نیروی هوایی مامور جنگ با تانک‌ها به منظور ضربه زدن و از کار انداختن ماشین جنگی دشمن بود.

نیروی هوایی عملیات دشواری را باید انجام می‌داد چرا که نیروهای دشمن به صورت پراکنده و تاکتیکی در منطقه پخش شده بودند و نیروی هوایی برای اینکه لبه جلویی منطقه را تحت تاثیر خود قرار دهد شکار تانک‌ها را در دستور کار خود قرار داد.

در این عملیات بزرگ نیروهای هوایی  890 نوبت پرواز (با F-5E و F-4E وF-14) آسمان خرمشهر را پوشش داد و، 87 نوبت پرواز با F-5E و F-4D/E  و شناسایی و عکاسی، 22 نوبت پرواز با     (RF-4E) ترابری هوایی 847 نوبت پرواز با  C-130 و B747 سوختگیری هوایی 315 نوبت انجام شد و 20849 نفر مجروح حمل شد.

همچنین 48000 پوند مهمات توسط جنگنده‌های F-4D/E و F-5Eمصرف شد که در نوع خود بی‌نظیر بود.

در بیت المقدس مخازن سوخت خارجی، با حداکثر مهمات پرواز کرده و توان رزمی‏شان بسیار افزایش یافته بود. (برای مثال جنگنده‏های F-4 گاه با پیکربندی 24 بمب 500 پوندی تجهیز می‎شدند و ماموریت عمده آن‌ها، شکستن خط پدافندی بسیار مستحکم عراق در شرق خرمشهر بود) به طوری که بدون عملیات این جنگنده‏ها، شکست خط پدافندی عراقی‏ها بسیار مشکل، با تلفات زیاد و یا غیرممکن می‏شد.

نیروی هوایی از 15 روز به آغاز عملیات، به انجام ماموریت‌های هوایی پرداخت و تا 10 روز بعد از خاتمه عملیات و فتح خرمشهر، به ماموریتهای خود ادامه داد.

بیشترین فعالیت نیروی هوایی در طول عملیات، در پشتیبانی از قرارگاه قدس و در روزهای 11 و 12 اردیبهشت 1361 در جنوب کرخه‏کور و جفیر انجام گرفت.

در شب 19 اردیبهشت ماه سال 61 نیروی هوایی با استفاده از هواپیماهای بوئینگ 747، ظرف یک شب، تعداد 6000 نفر از نیروهای ویژه (کلاه‌‏سبز) را از مشهد به پایگاه امیدیه ترابری نمود.

در عملیات بیت‏‌المقدس، 4 فروند هواپیمای اف4 مورد اصابت موشک‌های سام عراقی گرفت که این سوانح در روزهای 11 و 12 اردیبهشت ماه 61 در جنوب کرخه‏کور، روز 16 اردیبهشت ماه 61 در منطقه چنانه و در 18 اردیبهشت ماه 61 در منطقه شلمچه رخ داد.

در مجموع، 60 فروند جنگنده عراق در جریان این عملیات ساقط شدند، تعداد هواپیماهای سرنگون شده عراقی توسط سیستم‎های پدافند موشکی هاوک، رپیر و توپ‌های ضدهوایی هفت فروند اعلام شد.

همچنین تعداد هواپیماهای سرنگون شده عراقی توسط جنگنده‌‏های شکاری 53 فروند بوده و برابر اظهار پاره‌‏ای از مسئولان اطلاعات و عملیات نیروی هوایی، در حوالی شلمچه در روز دوم خرداد ماه 61 مقر فرماندهی نیروهای عراقی که به شدت از آن محافظت و پدافند می‏شد توسط هواپیماهای اف4 که در ارتفاع بسیار پائین پرواز می‌کردند بمباران شد و صدام حسین که در آن پایگاه حضور داشت، مجروح شد.

هدایت عملیات پشتیبانی نیروی هوایی را در عملیات بیت‏‌المقدس، سرهنگ خلبان بهرام هوشیار، معاونت عملیاتی نیروی هوایی عهده‌‏دار بود.

بدین ترتیب در عملیات بیت المقدس جنگنده‌های ارتش اسلام با برتری کامل آسمان ایران را از لوس کفار بعثی پاک کرده و فصل تازه‌ای از فرهنگ دفاع را در اذهان عوام مردم بازسازی کرد.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران خلبانان ارزشمندی را در طول هشت سال دفاع مقدس تقدیم اسلام و انقلاب کرد که هر کدام جان خود را در قبال مسئولیتی که داشتند از بی‌ارزش‌ترین داشته‌های خود می‌دانستند.

چرا «خرمشهر» را خدا آزاد کرد؟

«خرمشهر را خدا آزاد کرد.» این جمله تاریخی برای همه مردم ایران آشناست .جمله‌ای که امام (ره) بعد از پایان عملیات خرمشهر و در روزهایی که همه به دنبال این بودند تا آزاد سازی خرمشهر را به گروهی خاص انحصار دهند و یا شخصی خاص را قهرمان این عملیات بنامند همه نقشه‌ها را نقش بر آب کرد. دکترین سیاسی و الهی امام(ره) در این میان بسیار قابل تامل است چرا که در کنار حجم کم امکانات و ایثارگری‌های مردمی و رزمندگان این جمله را عنوان کردند و در حالی که ایران برای این فتح کشته و شهید هم زیاد داد اما امام پیروزی را از جانب خدا دانستند تا فراموش نشود همه چیز به کرم و لطف خداوند متعال بستگی دارد.

در هر حال آزادی سازی خرمشهر را شاید بتوان نقطه عطف ۸ سال جنگ تحمیلی ایران دانست که با رشادت‌های بی‌نظیر رزمندگان ایرانی از هر قشری از سپاه گرفته تا ارتش و بسیج رقم خورد.
پیروزی شیرین و البته پر زحمت که تلفات جانی زیادی نیز برای ایران به همراه داشت و بسیاری از رزمندگان ایرانی در دفاع از خرمشهر به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

در واقع سوم خرداد سال ۱۳۶۱ یادآور نقش آفرینی رزمندگانی است که ۳۲ سال پیش خونین شهر قهرمان را با ایثار و مقاومت مثال زدنی خود آزاد کرده و نقشه شوم استکبار جهانی را برای جدا کردن بخش‌هایی از خاک عزیز ایران نقش بر آب کردند .

 فتح خرمشهر در واقع نقطه عطفی در تاریخ معاصر بود که تحقق آن با هیچ یک از معیارهای نظامی و راهکارهای اتاق جنگ قابل محاسبه نیست و بر همین اساس حماسه شگرف آزادی خرمشهر انتهای جانفشانی و منتهای روحیه توکل و نماد نصرت الهی لقب گرفته است.

به این ترتیب بود که غیورمردان ارتش و سپاه و بسیج با توکل بر خدا و وحدت فرماندهی به رهبری امام راحل (ره) یکی از بزرگ‌ترین عملیات دوران هشت سال دفاع مقدس را انجام دادند و تمامی کار‌شناسان نظامی جهان را متحیر نمودند و ثابت کردند که توان طراحی و انجام بزرگ‌ترین عملیات‌ها را دارند.

از آنجایی که بی‌گمان پیروزیهای بزرگ، آفت‌های بزرگی نیز به دنبال دارد و امام خمینی(ره) به خوبی پیش بینی این افت‌ها را کرده بوند، فتح خرمشهر را هدیه خداوند دانستند تا نسل حاضر و نسل‌های آینده بدانند، فقط خداوند است که رهبر این پیروزی بزرگ بود.