ابزارهای ارتباط جمعی از گذشته تا کنون

ابزارهای ارتباط جمعی از گذشته تاکنون همواره نقش مؤثر و چشمگیری در چگونگی زندگی افراد جامعه داشته اند. تلگراف یکی از این ابزارها محسوب می شود که برای انتقال پیام به فاصله های دور به وسیله یک فناوری سیگنالیک به کار برده می شد و در آن پیام به یک کد که به وسیله فرد فرستنده و گیرنده شناخته شده است، تبدیل می شد، این گونه کدها برپایه محدودیت های رسانه سیگنالیک طراحی شده بودند. 

این ابزار ارتباطی به وسیله «ساموئل مورس» آمریکایی استاد هنر و نقاشی دانشگاه نیویورک در 1838 میلادی ساخته شد، به صورت رسمی در ششم ژانویه 1843 میلادی به ثبت رسید و این گونه با استفاده از سیگنال های دود، چراغ ها و بازتاب نور که از ابزارهای قدیمی ارتباط از راه دور بودند، پایان بخشید. وی پس از ثبت اختراع خود و با دریافت بودجه از طرف کنگره آمریکا، دستگاه خویش را کامل کرد و توانست میان شهرهای بالتیمور و واشنگتن ارتباط تلگرافی برقرار کند. 

فرستادن تلگراف به گونه ای است که باید پیام به یک کد(زبان) تبدیل شود و به وسیله فرد فرستنده و گیرنده شناخته شده باشد. ساموئل مورس برای تحقق بخشیدن به این امر، الفبایی را اختراع کرد و با قطع و وصل جریان برق، به مخابره پیام مورد نظر پرداخت.

این دانشمند برجسته توانست در برابر هر حرف الفباء تعدادی از نقطه و خط ها را قرار دهد که بعدها این الفبای خط و نقطه ای، کد مورس نام گرفت. تلگراف قادر بود، در هر دقیقه 10 واژه را مخابره کند و به این صورت امکان انتقال سریع اطلاعات به دورترین نواحی را فراهم کرد. پس از 10 سال، این اختراع ارزشمند در جهان مشهور شد و در تمامی دنیا تیرهای تلگراف بالا رفت. شهرت جهانی این ابزار ارتباطی به گونه ای بود که سبب تشکیل «اتحادیه بین المللی تلگراف» در 1865 میلادی شد. 

این اتحادیه با دعوت ناپلئون سوم به همراه نمایندگان 20 کشور جهان در پاریس به وجود آمد و در آن نخستین قرارداد بین المللی ارتباطی به نام «اتحادیه بین المللی تلگراف» و نخستین آیین نامه بین المللی به تصویب رسید که اکنون با نام «اتحادیه بین المللی ارتباطات راه دور» به کار خویش ادامه می دهد. 

ایران نیز از این ابزار نوین ارتباطی بی بهره نبود، خط تلگراف در 1236 خورشیدی، به ایران راه یافت و با دستور ناصرالدین شاه قاجار، سیمی به طول یک کیلومتر با هدایت «مسیو کرشش» اهل اتریش، از عمارت سلطنتی شهر تا باغ لاله زار کشیده شد و سپس به مدرسه دارالفنون رسید. ساخت تلگراف و الفبای مورس نیز در زمان صدارت میرزا آقاخان نوری به دانش آموختگان آموزش داده شد. 

نخستین بهره گیری از این امر در میان بزرگان مملکتی هنگامی صورت گرفت که خط دیگری میان باغ سلطانیه و محل ییلاقی شاه و سپس به مدرسه دارالفنون کشیده شد.  ناصرالدین شاه به دلیل رضایت از کارکرد ارتباطی تلگراف دستور داد تا میان تهران و شهرهای دیگر نیز خط تلگراف کشیده شود. بنابراین خط تلگراف با سرعت به ماکو، تبریز، جلفا مورد استفاده قرار گرفت و سپس به خط تلگراف قفقاز وصل شد. ایران در 1248 خورشیدی به عضویت اتحادیه بین المللی تلگراف درآمد و در گذر این مدت فعالیت های بسیاری را در مسیر پیشرفت این مهم انجام داد. 

 

اینک وجود ابزارهای ارتباطی گوناگون همچون ارتباطات ماهواره ای، تلفن های همراه، اینترنت، شبکه های اجتماعی و ... جهان را با تحولی شگرف روبرو ساخته است. 

اینترنت، جهان را به جامعه ای شبکه ای تبدیل کرد و با از میان بردن فاصله های زمانی و مکانی به افراد و گروه ها این توانایی را داد تا از اطلاعات استفاده و با انسان های سراسر کره زمین ارتباط برقرار کنند و بر این پایه با بهره گیری از این شبکه ارتباطی بزرگ، افراد توانستند از وجود پیام رسان های تلفن همراه همچون تلگرام، لاین و ... بهره مند شوند که هر کدام به نوعی در مسیر توسعه ابزارهای ارتباطی موثر هستند و سبب تحول در شیوه زندگی و اندیشه بشر شده اند.

این وسیله ارتباطی در گذشته به منظور انتقال سریع دستورهای رهبران سیاسی به فرماندهان جنگ مورد استفاده قرار می گرفت و سپس در دوره سرمایه داری نیز از آن بهره گرفته شد. اختراع تلگراف، رویدادی مهم بود که توانست به ارتباطات سرعت ببخشد و در کنار آن قدرت پیام رسانی و تصمیم گیری در مرکزهای گوناگون با شکل گیری این امر تغییر یافت.وی تلگراف را آغازگر جریانی به نام تکنولوژی ارتباطی دانست و بیان داشت: از همان ابتدا در این جریان تمامی جوامع به ویژه جامعه های در حال توسعه علاقمند بودند که سطح ارتباطات خود را سرعت بخشند.

بنابراین پس از استفاده از تلگراف، مسیر نوینی با ابتکار دانشمندان ایجاد شد که اختراع تلفن، ماهواره و دیگر وسایل ارتباطی را به دنبال داشت و اکنون توسعه تکنولوژی ارتباطی لحظه به لحظه صورت می پذیرد. در واقع در دوره گذشته خبردار شدن و آگاهی از رویدادها به عنوان یک نیاز نخستین در جوامع انسانی مطرح بود و بر همین پایه تمامی توجه بشریت برای سرعت بخشی به اطلاعات، امکان گسترش فناوری های ارتباطی را فراهم کرد.

در آن هنگامه تلگراف تاثیرهای خود را در زمینه سیاسی، نظامی و به ویژه در بخش های اقتصادی به گونه ای آشکار ساخت که جوامع انسانی و به ویژه افرادی که در عرصه تکنولوژی ارتباطی فعالیت می کردند و هر روز بر دامنه ایجاد ابزارهای مدرن برای زیاد کردن سرعت انتقال اطلاعات می افزودند. 

تلگراف هنگامه ای که ایرانیان تلاش می کردند تا میان جامعه سنتی و مدرن ارتباط برقرار کنند، به عنوان یکی از ابزارهای مدرن در سال های پایانی حکومت قاجاریان وارد فضای ارتباطی کشور شد و گرچه از همان ابتدا، این وسیله ارتباطی در هرم قدرت قرار داشت اما به سرعت وارد گفت و گوهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شد و به مرور فضای اجتماعی و فرهنگی کشور نیز از ارتباطات نوین بهره برد. جلال خوش چهره، در زمینه نقش وسایل ارتباط جمعی، مقوله ارتباطات در دنیای کنونی جایگاه مهمی دارد و سخن نخست را در جهان می زند.

در اروپا میزان بهره مندی از شبکه های اجتماعی تا اندازه ای است که بتواند تاثیری در رشد اقتصادی فرد و جامعه آنها داشته باشد اما این امر در ایران به فخر فروشی در زمینه داشتن گوشی های مدرن و حضور در شبکه های مجازی تبدیل شده است و به مرور این مساله حل می شود.

این انقلاب دامنه اش به فضای مجازی، سرعت ارتباطات و انتقال اطلاعاتی رسیده و این روز برای تمامی اصحاب عرصه ارتباطات و مردم نیز روز بزرگی است زیرا در این تاریخ تحولی بزرگ رخ داد و آنان اکنون می توانند در لحظه ای از ثانیه با تمامی دنیا هم ارتباط برقرار کنند.