علل گرایش به مواد مخدر در بین نوجوانان وجوانان وراههای پیشگیری

علل گرایش به مواد مخدر در بین نوجوانان وجوانان وراههای پیشگیری

نتایج اغلب پژوهش‌ها در سطح کشورهای مختلف حاکی از آن است که میزان مصرف مواد در جوامع مختلف به ویژه در میان نوجوانان و جوانان در حال افزایش است. سوءمصرف مواد در میان جوانان مشکلاتی نظیر خطر آسیب و مرگ از طریق خشونت بین فردی، تصادفات جاده‌ای، رفتارهای پرخطر جنسی، ابتلا به بیماری‌هایی چون ایدز و مشکلات تحصیلی را افزایش می‌دهد.

مسأله مصرف و سوءمصرف مواد در میان نوجوانان و جوانان به دلیل حساسیت این دوره از زندگی و نقش آن در زندگی آینده افراد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مسأله وقتی مهم‌تر می‌شود که شیوع مصرف مواد در میان جوانان دانشجو مطرح می‌شود. بنابراین توجه به این موضوع در بین دانشجویان از موضوعات اساسی نظام‌های آموزشی بوده و می‌تواند گام مؤثری در شناسایی عوامل مرتبط با سوءمصرف مواد و ارائه راهکارهای مؤثر در جهت پیشگیری و درمان اختلالات سوءمصرف مواد و اعتیاد باشد.

 با توجه به هزینه‌های بسیار بالای مبارزه با موادمخدر، درمان و نگهداری معتادان و همچنین معایب مربوط به روش‌های درمان و سم‌زدایی، به نظر می‌رسد پیشگیری از سوءمصرف مواد بسیار مقرون به صرفه و کاراتر باشد. از این‌رو یکی از زمینه‌های مهم پژوهش در زمینه سوءمصرف مواد، شناسایی عوامل خطر و محافظت‌کننده گرایش به مصرف مواد است.

 از نظر بوتوین (2000) احتمال مصرف و گرایش به مواد در افرادی که نگرش مثبت یا خنثی نسبت به مواد دارند به مراتب بیشتر است. شروع مصرف هر نوع ماده‌ای متعاقب نظر و باور مثبت در رابطه با مصرف آن روی می‌دهد. در واقع نگرش‌ها و باورهای مثبت نسبت به مواد، تسهیل‌کننده شروع مصرف هستند. تیل‌دسلی (2000) در مطالعه‌ای نشان داد که نگرش مثبت و استفاده همسالان از مواد غیرمجاز در تقویت گرایش دانش‌آموزان مدرسه به سمت مواد تأثیر داشته است.

 هانسن (1992) نیز با بررسی متغیرهای واسطه‌ای 45 مطالعه که در بین سال‌های 1980 و 1990 صورت گرفت و از نظر محتوا، روش و اثربخشی ارزیابی شده بودند دوازده عامل را به عنوان متغیرهای واسطه‌ای در مصرف مواد مخدر پیشنهاد کرده است. این عوامل عبارتند از: 1- دسترسی به مواد مخدر؛ 2- عدم تناسب مصرف مواد با ارزش‌ها و سبک زندگی؛ 3- باورهای (درست یا نادرست) درباره پیامدهای مصرف مواد؛ 4- مقید بودن به عدم مصرف مواد؛ 5- کنترل استرس؛ 6- سطح عزت نفس؛ 7- مهارت‌های مقابله‌ای در مقابل فشار اجتماعی؛ 8- فعالیت‌های جایگزین؛ 9- مهارت‌های هدف‌گزینی؛ 10- مهارت‌های تصمیم‌گیری؛ 11- مهارت‌های کمک به دیگران؛ 12- مهارت‌های اجتماعی (ابراز وجود ارتباط و حل مسائل بین فردی).

 از میان عوامل فردی می‌توان به سن و جنس اشاره نمود؛ نوجوانی و جوانانی را می‌توان یکی از عوامل خطرزای مصرف و سوءمصرف مواد قلمداد نمود. آمارها نشان می‌دهد سن شروع اعتیاد بین 16 تا 20 سالگی و دامنه سنی در معرض خطر را جوانان بین 18 تا 31 سال تشکیل می‌دهند. در بعضی پژوهش‌ها ارتباط قوی بین سن نوجوانان و سوءمصرف مواد وجود دارد. اغلب پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پسرها به احتمال بیشتری مواد را به صورت مکرر مصرف می‌کنند تا دخترها. محمدی در پژوهش خود (1384) نشان داد که دختران بیشتر از پسران مصرف مواد را عملی نادرست تلقی می‌کنند.

 در سطح فردی صفات شخصیت، ویژگی‌های روانی و آمادگی‌های زیستی که فراتر از کنترل نوجوانان هستند، ممکن است میل به مصرف مواد را برانگیزد و آنها را در برابر آثار فیزیولوژیک مواد مستعد سازد. از دیگر عوامل فردی می‌توان به عواملی چون عزت نفس پایین، اضطراب و تنش، تکانشگری، خلق افسرده، مهارت‌های سازشی ضعیف، مهارت‌های اجتماعی ناکارآمد و مهارت‌های تحصیلی ضعیف اشاره نمود.

 اعتیاد با چگونگی ادراک فرد از خود نیز رابطه دارد. معلوم شده است که افراد مبتلا، اعتماد به نفس پایین‌تری دارند، در رفتارهای خود، تکانشی عمل می‌کنند و به هنگام روبرو شدن با مشکلات، به جای برخورد مسئله‌مدار و ریشه‌ای، از آنها اجتناب می‌کنند، چرا که توانایی‌های خود را دست کم می‌گیرند و خود را از پیش شکست خورده می‌دانند. می‌توان گفت که این افراد، خودکارآمدی پایینی دارند.

 خودکارآمدی به عنوان سازه‌ای شخصیتی، قضاوتی است از جانب فرد درباره توانایی خود در بروز رفتارهای مشخصی که به اهداف معینی منجر شده یا آنکه به وی در مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا کمک‌کننده باشد. به عبارت دیگر، خودکارآمدی باز نماینده حس خوشبینی نسبت به توانایی‌های شخصی است، و سازه‌ای جهان شمول است که به نظر می‌رسد در انگیزش انسان نقش داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که خودکارآمدی بالا با کیفیت زندگی بهتر، اعتماد به نفس بالاتر، اعتیاد کمتر و نتایج درمانی بهتر رابطه دارد.

 نگرش منفی و تعهد اندک نسبت به مدرسه و دانشگاه عامل خطری است که اغلب با شکست تحصیلی همراه می‌شود، زیرا فرد نمی‌تواند نقش یک دانش‌آموز یا دانشجو را نقشی کارآمد و پایدار ببیند. بر همین اساس غیبت، سابقه ترک تحصیل یا قصد ترک تحصیل، مصرف مواد را پیش‌بینی می‌کند (سهرابی و همکاران، 1387). در نقطه مقابل، برقراری پیوند و احساس تعلق به مدرسه، نوجوان را در برابر مصرف موادمخدر و سایر مشکلات رفتاری محافظت می‌کند. براساس یافته‌های پژوهش محمدخانی (1385) عامل پیوند با مدرسه قوی‌ترین عامل اجتماعی است که به صورت مستقیم بر مصرف مواد اثر می‌گذارد. بنابراین با قوی‌تر شدن احساس تعلق دانش‌آموزان نسبت به مدرسه، میزان مصرف مواد کاهش می‌یابد.

 از دیگر عوامل گرایش به مصرف مواد، عدم آشنایی جوانان با مهارت‌های زندگی است. بوتوین و همکاران (2001، 2004) از مهارت‌های تصمیم‌گیری، مقابله با اضطراب، مهارت‌های ارتباطی و جرأت‌آموزی یاد می‌کنند. نوجوانانی که قابلیت‌های اجتماعی ضعیفی دارند، ممکن است به دلیل سودمندی‌های اجتماعی به مصرف سیگار و الکل رو آورند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد با شایستگی و مهارت اجتماعی پایین، بدترین پیش آگهی و بالاترین نرخ مصرف مواد را نشان می‌دهند. محیط دانشگاه با استرس‌های درسی و عدم مهارت برای سازگاری با همسالان در خوابگاه‌ها به همراه احساس رهایی از کنترل و نظارت والدین می‌تواند یکی از عوامل خطرآفرین برای گرایش به مصرف موادمخدر باشند.

 خانواده یکی از بنیادی‌ترین عوامل مؤثر در مصرف یا عدم مصرف مواد فرزندان به شمار می‌رود؛ سابقه مصرف مواد یکی از عوامل خطر مهم است، در رابطه با مصرف مواد توسط اعضای خانواده، وست و پرینز (1987، نقل از میلر، لستنیگ و اسمیت، 2001)، بیان کرده‌اند که در مقایسه با کودکان والدین غیرالکلی، کودکان والدین الکلی چهار برابر بیشتر در معرض خطر الکلی شدن قرار دارند. کودکان دارای والدین مصرف‌کننده الکل نسبت به سایر کودکان به صورت معناداری در عوامل روانی اجتماعی، توانمندی‌های خانوادگی/ شخصی و پیوند با مدرسه، پایین‌تر و از نظر عوامل خطرزا در حوزه‌های خلق و خو، احساسات و افکار و رفتار، بالاتر بودند. از سوی دیگر نگرش مثبت والدین به مصرف مواد، احتمال اینکه نوجوانان به سوءمصرف مواد روی بیاورند را بیشتر می‌کند و اعتقاد به ضدارزش بودن مصرف مواد در خانواده از احتمال گرایش فرزندان به مصرف مواد می‌کاهد.

 عقاید مذهبی معمولاً عامل بازدارنده سوءمصرف موادمخدر محسوب می‌شوند. مذهبی بودن علاوه بر اینکه نوجوان را در برابر مشکلات مصرف مواد حفاظت می‌کند، کودکان معتادان به تریاک را نیز که به شدت در معرض خطر مصرف مواد قرار دارند حفاظت می‌کند (کوئینگ، 1998). افرادی که از دینداری بالایی برخوردارند سازگاری بهتری با موقعیت‌های استرس‌زا دارند، میزان پایین‌تری از هیجانات منفی و افسردگی را تجربه می‌کنند، اضطراب کمتری دارند، از مصرف مواد روان‌گردان و الکل پرهیز می‌کنند و از حمایت اجتماعی بالاتری برخوردارند. آنها به دلیل اتخاذ شیوه‌های سالم در زندگی امید به زندگی بهتری نیز نسبت به افراد عادی دارند.

 با توجه به آنچه که ذکر شد، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که از میان عوامل مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی، کدام یک از عوامل نقش بیشتری در پیش‌بینی گرایش یا عدم گرایش به مواد دارند؟ برای بررسی این مساله براساس ادبیات موجود، عواملی چون دسترسی به مواد، وضعیت اجتماعی- اقتصادی، عزت نفس، خودکارآمدی، مهارت‌های زندگی، پرخاشگری، نگرش والدین نسبت به مواد و رابطه خانوادگی مدنظر قرار گرفت.

 روش پژوهش

این پژوهش از حیث هدف یک پژوهش بنیادی و از نظر روش یک پژوهش همبستگی است.

 جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد بندرعباس در سال تحصیلی 89-1388 است. از میان افراد جامعه فوق با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای و براساس فرمول کوکران تعداد 350 نفر انتخاب شدند. از مجموع پرسشنامه‌های تکمیلی 40 پرسشنامه به دلیل نقص اطلاعات کنار گذاشته شده و 310 پرسشنامه (150 نفر مرد و 160 نفر زن) مورد تحلیل قرار گرفت. 4/57 درصد از افراد مجرد و 6/42 درصد متأهل بودند. حدود 57 درصد از گروه نمونه در دامنه سنی 18 تا 25 سال و 40 درصد نیز در دامنه سنی 25 تا 35 سال قرار داشتند.

 بحث و نتیجه گیری

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل خطر و محافظت‌کننده گرایش به مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه آزاد بندرعباس انجام گرفت. نخستین عواملی که مورد بحث قرار می‌گیرند، سه عامل جمعیت‌شناختی مطرح در این حوزه یعنی جنسیت، سن و وضعیت تأهل هستند.

 در مورد جنسیت یافته‌های پژوهش نشان داد که میانگین گرایش به مصرف مواد در بین دانشجویان دختر و پسر به طور معناداری متفاوت است و این میانگین در دانشجویان پسر بیشتر از دختران است. این یافته با یافته‌های پژوهش‌های محمدی (1384)، ملچیور، چستانگ و گولدبرگ (2007) همسو شده است. همان‌گونه که در مقدمه نیز اشاره شد، در تبیین این موضوع محمدی (1384) نشان داد که دختران بیشتر از پسران مصرف مواد را عملی نادرست تلقی می‌کنند. البته برخی از پژوهش‌های اخیر نشان داده است که میزان مصرف مواد در میان زنان نیز افزایش قابل توجهی داشته و در برخی پژوهش‌ها با میزان مصرف مواد در مردان تفاوت معنی‌داری ندارد (وارنر- اسمیت و همکاران، 2001).

 در مورد تأثیر طبقه سنی بر گرایش به مصرف مواد، نتایج نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین طبقات مختلف سنی از نظر گرایش به مصرف مواد وجود ندارد. این یافته با یافته‌های اغلب پژوهش‌های پیشین ناهمسو است. چرا که بر اساس یافته‌های پیشین میزان شیوع مصرف مواد در طبقات سنی جوان تر بیشتر است (زرانی، 1385؛ سهرابی و همکاران، 1387)، که این موضوع حاکی از میل به مصرف بیشتر در این سنین است. در این خصوص می‌توان یک تبیین احتمالی ارایه نمود و آن اینکه، ممکن است متأهل بودن به عنوان یک عامل محافظت‌کننده در این بین دخیل باشد، چرا که تعداد قابل توجهی از دانشجویان گروه نمونه (حدود 43 درصد) متأهل بودند و تحلیل‌ها نشان داد که میزان گزایش به مصرف مواد در میان متأهل‌ها به شکل معناداری پایین‌تر از مجردها است. در ادبیات مربوط به آسیب‌شناسی روانی از تأهل به عنوان یکی از عوامل پیشگیری‌کننده یاد می‌شود (سلیگمن و روزنهان، 1995). همسو با این موضوع نتیجه این پژوهش نشان داد که میانگین نمره گرایش به مصرف مواد مجردها به شکل معنی‌داری بالاتر از متأهل‌ها است.

 براساس یافته‌های پژوهش، نگرش مذهبی یکی از همبسته‌های منفی معنی‌دار با گرایش به مصرف مواد است. نگرش مذهبی و عامل دینداری امروزه در اغلب پژوهش‌های حوزه سلامت روان مشاهده می‌شود. محققان سلامت روانی و جسمی، یافته‌های رو به رشدی پیدا کرده‌اند که حاکی از این است که زندگی معنوی انسان با بهزیستی جسمی و روانی وی رابطه دارد (اوکنار، کوب و اوکنار، 2003). افرادی که از دینداری بالایی برخوردارند سازگاری بهتری با موقعیت‌های استرس‌زا دارند، میزان پایین‌تری از هیجانات منفی و افسردگی را تجربه می‌کنند، اضطراب کمتری دارند، از مصرف مواد روان‌گردان و الکل پرهیز می‌کنند و از حمایت اجتماعی بالاتری برخوردارند. آنها به دلیل اتخاذ شیوه‌های سالم در زندگی امید به زندگی بالاتری نیز نسبت به افراد عادی دارند (کوئنیگ و کوهن، 2002).

 از دیگر همبسته‌های منفی گرایش به مصرف مواد، عزت نفس و خودکارآمدی است. این یافته با یافته‌های وارن، استین و گرلا (2007) و پتریاتیس و همکاران (1995) همسو شده است. این یافته بر اساس نظریه تحقیر خود، قابل تبیین است. این نظریه، عامل اصلی در سوءمصرف مواد را به عزت نفس عمومی فرد مربوط می داند. قرار داشتن مکرر در معرض ارزیابی‌های منفی و انتقادات دیگران باعث افت عزت نفس، تحقیر خود و احساس عدم کفایت در برخی صفات مورد پذیرش می‌شود. این امر می‌تواند زمینه‌ساز ارتباط نوجوان با آن دسته از همسالان منحرفی شود که احساس ارزش خود را در وی تقویت می‌کنند (کاپلان، مارتین، رابینز، 1984).

 براساس پژوهش ها، عامل پیوند با مدرسه قوی ترین عامل اجتماعی است که به صورت مستقیم بر مصرف مواد اثر می‌گذارد. بنابراین با قوی‌تر شدن احساس تعلق دانش‌آموزان نسبت به مدرسه، میزان مصرف مواد کاهش می‌یابد. بر اساس نظریه‌های تعلق اجتماعی و الگوی بوم‌شناسی اجتماعی روی آوردن به همسالان مصرف‌کننده مواد در نوجوانانی که نسبت به مدرسه احساس تعلق ندارند و آن را محیطی منفی می‌بینند، بیشتر است (طارمیان، 1378، کامپفر و ترنر، 1991). از سوی دیگر نگرش منفی به محیط تحصیلی موجب افت تحصیلی شده و بر اساس مطالعات طولی سوءمصرف مواد در میان نوجوانانی که وضعیت تحصیلی ضعیفی دارند، شایع‌تر است (پترتیس، فلی و میلر، 1995).

 نگرش مثبت والدین به مواد نیز از عواملی است که همبستگی مثبت معناداری با گرایش به مصرف مواد دارد. این یافته مؤید یافته سهرابی و همکاران (1387) است مبنی بر اینکه نگرش مثبت والدین به مصرف مواد، احتمال اینکه نوجوانان به سوءمصرف مواد روی بیاورند را بیشتر می‌کند و اعتقاد به ضدارزش بودن مصرف مواد در خانواده از احتمال گرایش فرزندان به مصرف مواد می‌کاهد. یافته فوق با بخشی از نظریه عمل متکی بر استدلال (آجزن و فیش بین، 1980؛ آجزن، 1985) قابل تبیین است. این نظریه به ارتباط میان اطلاعات و نگرش‌ها و نگرش‌ها و رفتار تأکید می‌کند و بر دو فرض مهم مبتنی است. فرض اول آنکه رفتارهای انسان تحت کنترل اراده اوست و توسط مقاصد و کلام فرد پیش‌بینی می‌شود. و فرض دوم آنکه انسان‌ها معقول عمل کرده و قبل از اقدام به عمل، نتایج عمل خود را در نظر می‌گیرند. براساس این نظریه تصمیم‌گیری نوجوان تحت تأثیر دو متغیر شناختی است؛ اول تصمیم نوجوان برای مصرف که متأثر از نگرش وی در مورد مصرف مواد است. آجزن و فیش بین، با تکیه بر رویکرد «انتظار- ارزش» معتقدند که نگرش‌های مربوط به مواد مخدر، هم تابع آثار و عوارض شخصی است که نوجوان از مصرف آزمایشی ماده انتظار دارد و هم تابع ارزش‌های عاطفی‌ای است که نوجوان برای پیامدهای رفتار خود قائل می‌شود. اگر منفعتی که نوجوان از مصرف مواد انتظار دارد بیش از انرژی و هزینه‌ای باشد که صرف آن می‌کند، نگرش مثبتی به مصرف مواد پیدا می‌کند.

 متغیر دوم مؤید این مطلب است که اگر دوستان نزدیک و اعضای خانواده نوجوان مصرف آزمایشی مواد را تأیید کنند، تمایل نوجوان به مصرف ماده بیشتر می‌شود. این تمایل با مصرف آزمایشی ماده در همسالان و بزرگسالان، بیشتر می‌شود. نظریه یادگیری اجتماعی نیز با تأکید بر نقش الگوگیری کودکان از والدین در رفتار آنها، می‌تواند در تبیین تأثیر نگرش مثبت والدین به مواد بر گرایش کودکان به مصرف مواد، راهگشا باشد.

 بالاترین میزان همبستگی بین گرایش به مصرف مواد و عوامل خطر و محافظت‌کننده، مربوط به ارتباط گرایش به مواد با مهارت‌های اجتماعی است. این یافته با یافته‌های بوتوین و همکاران (2001؛ 2004) و سهرابی و همکاران (1387) همسو شده است. همان‌گونه که قبلاً نیز اشاره شد، نوجوانانی که قابلیت‌های اجتماعی ضعیفی دارند، ممکن است به دلیل سودمندی‌های اجتماعی به مصرف سیگار و الکل رو آورند. از نظر شدلر و بلاک (1990) بعید نیست که نوجوانان و جوانان از موادمخدر به منزله راهی برای مقابله با مشکلات، احساسات منفی و موقعیت‌های فشارزا استفاده نمایند. بر همین اساس هدف از ارتقاء مهارت‌های اجتماعی و فردی در قالب مهارت‌های زندگی، غلبه یافتن بر ضعف هایی است که گمان می‌رود خطر سوءمصرف مواد را افزایش می‌دهند.

 علی‌رغم اینکه در پژوهش‌های پیشین بر نقش عواملی مانند اوقات فراغت، رابطه خانوادگی، دسترسی به مواد و وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده، در مصرف مواد توسط نوجوانان تأکید شده است، همبستگی این عوامل با گرایش به مصرف مواد در پژوهش حاضر معنی‌دار نشد. به نظر می‌رسد این موضوع نیازمند بررسی‌های بیشتری است.

 برای بررسی اینکه از مجموعه عوامل خطرزا و محافظت‌کننده مصرف مواد کدام یک توان پیش‌بینی یا محافظت‌کنندگی بیشتری دارند از تحلیل رگرسیون استفاده گردید. نتایج تحلیل حاکی از این بود که مهارت‌های اجتماعی، نگرش مذهبی و پرخاشگری عمده‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های گرایش به مصرف مواد هستند.

 یافته‌های پژوهش حاضر به شکل مطلوبی بر اساس الگوی یادگیری اجتماعی چند مرحله‌ای قابل تبیین است. این الگو فرایندهای یادگیری اجتماعی را با یک سری ویژگی‌های درون فردی مانند اعتماد به نفس پایین، مهارت‌های ضعیف مقابله‌ای و مهارت‌های اجتماعی ضعیف ترکیب می‌کند و در قالب یک الگوی سه مرحله‌ای به توجیه سوءمصرف مواد می‌پردازد. اولین مرحله مربوط به نخستین تجربیات نوجوان در ارتباط با مواد است. در این مرحله نوجوان از چند راه به سمت مصرف مواد کشیده می‌شود. اول سیستم ارزش‌های فردی که به جای هدف‌های بلند مدت معمول در خانواده، تحصیل و مذهب به هدف‌های فعلی و کوتاه مدت توجه دارد؛ دوم والدینی که نمی‌توانند حمایت، نظارت، گرمی و انضباط را به نوجوان انتقال دهند؛ سوم مشاهده والدینی که در برابر دیدگان نوجوان مواد مصرف می‌کنند. دومین مرحله مربوط به اولین تجربه آزمایشی و ناشی از نقایص و کاستی‌های مهارت‌های اجتماعی در نوجوان است. وجود سابقه مصرف در گذشته، عدم جرأت‌ورزی، ناتوانی در همدلی و سازگاری مطلوب با اطرافیان وی را به سوی همسالان منحرف می‌کشد. سومین مرحله مربوط به حرکت نوجوان به سمت مصرف دائمی مواد است که تحت تأثیر چند عامل است. اول مصرف مواد توسط والدینش را مشاهده کند؛ دوم همسالانی داشته باشد که مصرف آزمایشی مواد را تأیید کنند؛ سوم از نظر هیجانی آشفته و تحت فشار باشد؛ چهارم مهارت‌های سازشی و مقابل‌های ضعیفی داشته باشد (سیمونز و همکاران، 1988).

 مدل تلفیقی مصرف مواد بوتوین (2000) نیز، عوامل کلیدی مرتبط با شروع مصرف مواد را به گونه‌ای منسجم با یکدیگر تلفیق کرده است. بر اساس این مدل افرادی که باورهای هنجاری درباره الکل، سیگار و سایر مواد دارند، و از مهارت‌های اجتماعی و فردی و مهارت‌های جرأت‌مندی ضعیفی برای مقاومت در برابر مصرف مواد، برخوردار هستند، بیشتر تحت تأثیر نفوذهای اجتماعی قرار می‌گیرند. همچنین عوامل اجتماعی ترویج‌کننده مصرف الکل، سیگار و سایر مواد احتمالاً در مورد افرادی که از نظر روان‌شناختی آسیب‌پذیر هستند، به عنوان مثال دچار اضطراب اجتماعی، عزت نفس پایین، خودکارآمدی ضعیف و ناراحتی روانی هستند، بیشتر تأثیرگذار می‌باشند.

 در پایان ذکر دو نکته ضروری است: نخست اینکه پژوهش حاضر همسو با پژوهش‌های پیشین جمعیت جوان دانشجو را از جمعیت‌های در معرض خطر می‌داند و بر این اساس به مسئولین امر این نکته را یادآوری می‌کند که به مسایل جوانان توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ دوم اینکه با توجه به پیش‌بینی واریانس قابل توجهی از گرایش به مصرف مواد توسط مهارت‌های زندگی و باورهای مذهبی، پیشنهاد می‌گردد برنامه آموزش مهارت‌های زندگی و نهادینه کردن باورهای دینی در فرزندان این مرز و بوم مد نظر مسئولین امر قرار گیرد. بدیهی است که اگر این آموزش‌ها از دوران ابتدایی آغاز گردد و تداوم داشته باشد، نتایج مطلوبی در دوران نوجوانی و جوانی خواهد داشت.

منابع

- براتی بختیاری، سیامک (1376). بررسی رابطه ساده و چندگانه خودکارآمدی، عزت نفس و خودپایی با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.

- بوالهری، جعفر؛ طارمیان، فرهاد؛ پیروی، حمید (1385). شیوع‌شناسی مصرف مواد و عوامل خطر و محافظت‌کننده در دانشجویان شهر تهران. تهران: دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

- بیگی، عباس (1388). هنجاریابی مقیاس مهارت‌های زندگی بر روی دانشجویان دانشگاه پیام نور. گزارش پژوهش دانشگاه پیام نور دلیجان.

- خدایاری فرد، محمد؛ شهابی، روح الله؛ اکبری زردخانه، سعید (1388). دینداری، خودکنترلی و گرایش به مصرف مواد در دانشجویان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 34، 130-115.

- زرانی، فریبا (1385). طرح جامع پیشگیری از مصرف مواد در دانشگاه‌ها، مجموعه برنامه‌های پیشنهادی برای پیشگیری از مصرف مواد در میان دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور. چاپ اول. تهران: جهاددانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.

- سلیگمن، مارتین و روزنهان، دیوید. (1995). روان‌شناسی نابهنجاری (ترجمه یحیی سیدمحمدی، 1385). ج 2. تهران: نشر ارسباران.

- سهرابی، فرامرز؛ اکبری زردخانه، سعید؛ ترقی‌جاه، صدیقه؛ فلسفی‌نژاد، محمدرضا؛ یعقوبی، حمید (1387). بررسی شیوع‌شناسی مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در سال 86-1385. گزارش پژوهش دفتر مرکزی وزارت علوم.

- طارمیان، فرهاد. (1378). سوءمصرف موادمخدر در نوجوانان: مفاهیم، نظریه‌ها و پیشگیری. دفتر اجرایی پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر. وزارت آموزش و پرورش. انتشارات تربیت.

- محمدخانی، شهرام (1385). مدل ساختاری مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر: ارزیابی اثر آموزش مهارت‌های زندگی بر عوامل میانجی مصرف مواد. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

- محمدی، مسعود (1384). بررسی عوامل مژثر بر تاب‌آوری در افراد در معرض خطر سوءمصرف مواد. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

- محمدی، محمد (1387). یافته‌های موجود و چالش‌های پیش رو سوءمصرف مواد توسط دختران و زنان. فصلنامه اعتیاد، 3، 55-53.

افزایش تمایل دختران دانشجو به داروهای روان‌گردان

مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: بنابر تحقیقات انجام شده مشخص شد که امروزه تمایل دختران دانشجو به داروهای روان‌گردان و مخدر افزایش یافته که این امر برای جامعه ما جای نگرانی دارد.
حمید صرامی در حاشیه برگزاری دوره آموزشی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در جمع خبرنگاران با اشاره به دلایل افزایش گرایش افراد به مواد مخدر اظهار داشت: افزایش گرایش افراد به مواد مخدر دلایل گسترده‌ای را شامل می‌شود که از جمله آنها رشد اختلالات اخلاقی مانند اضطراب و استرس در جامعه به‌ویژه در بین زنان است.
او افزود: باتوجه به تحقیقاتی که در سال 92 انجام شد، 23.6 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال دارای اختلالات اخلاقی هستند که آمار زنان مبتلا به این اختلالات بیش از مردان است و به همین دلیل نیز شیب گرایش به مواد مخدر در دختران و زنان چند برابر بیشتر از مردان است.
مشاور دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور تصریح کرد: یکی دیگر از دلایل گرایش زنان و دختران به مصرف مواد، فقدان و فقر اطلاعات در زمینه گرایش به مصرف مواد در راستای یافتن آرامش، لذت کاذب و رهایی از اضطراب‌ها و افسردگی‌ها در بین زنان است.
زمینه‌های گسترش اعتیاد شناسایی و رفع شود
صرامی خاطرنشان کرد: دلایل دیگر نیز در این زمینه دخیل هستند که یکی از آنها کمبود تفریحات کافی برای نوجوانان و جوانان است که این امر در تمام استان‌ها و استان مرکزی الگوی یکسانی دارد و سبب ایجاد زمینه‌ای برای گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر شده است.
او با اشاره به وضعیت اعتیاد زنان در کشور گفت: سال 86 ارزیابی در رابطه با سوء‌مصرف مواد در سطح کشور انجام شد که در این ارزیابی مشخص شد حدود 5 درصد از دختران و زنان در جامعه به مصرف مواد گرایش پیدا کرده‌اند.
دبیر اتاق‌های فکر ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور بیان داشت: این رقم در ارزیابی سال 90 حدود دو برابر رشد داشته و به 9.3 درصد رسیده است که این امر برای جامعه ما جای تاسف دارد.
انتقال آموزش و مهارت به دانشجویان در زمینه مواد مخدر گسترش یابد
صرامی ادامه داد: بنابر تحقیقات انجام شده مشخص شد که امروزه تمایل دختران دانشجو به داروهای روانگردان و مخدر افزایش یافته که این امر برای جامعه ما جای نگرانی دارد و امید ما بر این است که باتوجه به آغاز سال تحصیلی، حوزه فرهنگی دانشگاه‌ها در زمینه انتقال آموزش و مهارت به دانشجویان با جدیت و حساسیت بیشتری کار کرده و تلاش خود را در این رابطه مضاعف کنند.
او عنوان کرد: در حال حاضر الگوی مصرف غالب مواد مخدر در کشور به ترتیب تریاک، شیشه، مواد توهم‌زای حشیش، گل، ماری‌جوانا و هروئین است که با توجه به مضرات بسیار زیادی که ماده گل و ماری‌جوانا دارند دستگاه‌های فرهنگی باید در رابطه با این دو ماده تلاش بیشتری داشته باشند.
دبیر اتاق‌های فکر ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور افزود: امروزه مصرف مواد از جامعه مردان فراتر رفته و در جامعه زنان نیز تسری یافته و زنان نیز برای مصرف مواد مخدر از الگوی مردان تبعیت می‌کنند که باید در این زمینه اطلاعات کافی به زنان داده شده و آنها را از مضرات این مواد مطلع کرد.
21 درصد از کارگران صنعت،
اعتیاد دارند
صرامی با اشاره به وضعیت استان مرکزی در حوزه مواد مخدر گفت: استان مرکزی یکی از استان‌هایی است که رتبه قابل قبولی در حوزه اعتیاد در کشور را به خود اختصاص داده است.
او ادامه داد: طبق تحقیق ملی انجام شده در سال 93، حدود 21 درصد از کارگران صنایع کشور گرفتار مصرف مواد هستند و به همین منظور انتظار ما از مدیران صنایع استان مرکزی تلاش مضاعف در راستای ایمن‌سازی کارگران در حوزه اعتیاد است و در این زمینه دستگاه‌های فرهنگی باید فعالیت خود را بیشتر کرده و به معضل اعتیاد توجه بیستری داشته
باشند.
دبیر اتاق‌های فکر ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور افزود: در جامعه امروز اعتیاد هر روز بیش از روز گذشته گسترش می‌یابد و به همین دلیل باید در این حوزه به توانمندسازی و ایمن‌سازی نوجوانان و جوانان توجه ویژه شده و اقدامات لازم در این راستا انجام شود.

افزایش گرایش مصرف مواد مخدر در بین جوانان

پرویز افشار به تجارت جهانی موادمخدر اشاره کرد و جمهوری اسلامی ایران را با توجه به موقعیت استراتژیک خود یکی از مسیرهای مهم تراتزیت موادمخدر دانست.

وی تصریح کرد: کشور ما در همسایگی بزرگترین تولید کننده مواد مخدر سنتی در دنیا، یعنی افغانستان است و یکی از راه‌های ترانزیت مواد مخدر که قاچاقچیان انتخاب می کنند، به دلیل کوتاهی مسیر به سمت غرب و اروپا، کشور جمهوری اسلامی ایران است. معاون کاهش تقاضا با بیان اینکه کشور ایران در طول ۲ دهه گذشته با تقدیم چندین هزار شهید و جانباز همچنین کشفیات قابل توجه موادمخدر، مبارزه سنگینی با گسترش قاچاق مواد مخدر داشته است، اضافه کرد: هدف ما در این راستا، کاهش تقاضا، پیشگیری، درمان و حمایت اجتماعی است و سیاست محوری ستاد هم به سمت مبارزه همه جانبه، بدون غفلت از عرضه است.

افشار به آمار معتادان در جهان هم اشاره ای کرد و افزود: بر اساس گزارش سازمان ملل در سال گذشته حدود ۲۵۰ میلیون نفر حداقل یک مرتبه موادمخدر را مصرف کرده‌اند.

وی بیان داشت: مصرف مواد مخدر علاوه بر تاثرات منفی بر اقتصاد، سیاست و فرهنگ یک جامعه، هدف اصلی شان تخریب نسل جوان است که بر جنبه های اجتماعی کشورها تاثیر می گذارند.

معاون کاهش تقاضا به ارزشها و تلاشهای جوانان در دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: جوانان درآن دوران با روحیه ایثار و شهادت در یادگیری و علم آموزی تلاش های زیادی انجام دادند.

افشار اظهار کرد: اکنون که آزادانه نفس می کشیم و به عنوان قدرت منطقه شناخته شده ایم تمامی اینها مرهون رشادت ها و مجاهدت های جوانان و نوجوانان در دفاع مقدس است.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به همجواری جمهوری اسلامی با مرزهای برخی از کشورهای همسایه که بزرگترین تولید کننده مواد مخدر دنیا هستند افزود: وضعیت اعتیاد در کشور متوسط رو به پایین است اما همین متوسط برای کشورما زیاد است.

افشار به اولویت مبارزه با مواد مخدر در کشور اشاره کرد و افزود:امام راحل در دوران جنگ تحمیلی نیز فرمودند مساله اول کشور جنگ و اولویت بعدی مواد مخدر و اعتیاد است زیرا اعتیاد نه تنها کشور بلکه جامعه بشریت را با مشکلی بزرگ مواجه خواهد کرد که باید برای آن برنامه ریزی دقیقی انجام شود.

وی اظهار داشت : رهبر معظم انقلاب نیز همه ابعاد اجتماعی را در ۱۱ بند در سیاست های کلان ابلاغ کرده اند .

معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری گفت: دشمنان با اعمال تحریم های ظالمانه ، محاصره اقتصادی و نظامی تلاش کردند تا کشور را به سمت فروپاشی ببرند اما به جایی نرسیدند.

افشار تصریح کرد: دشمنان زمانی که در جنگ سخت به موفقیت نرسیدند رویکرد جدیدی علیه کشور را پیش گرفتند و جوانان این سرمایه های اصلی کشور را مورد هدف قرار دادند چرا که می دانند، تزلزل جوانان در یک کشور آن را به سر منزل تعالی و ترقی نمی رساند.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر مقابله با این معضل را نیازمند مشارکت همگانی دانست و گفت :همه اقشار جامعه باید در این زمینه ورود کنند.

معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر نهاد ریاست جمهوری در ادامه به مباحث پیشگیرانه در محیط های آموزشی اشاره کرد و گفت: در محیط های آموزشی پس از آموزش و پرورش، دانشگاه های کشور مطرح است که این همایش نمادی از اقدامات پیشگیرانه در سطح دانشگاه هاست که جا دارد از مسئولان و روسای دانشگاه های این جزیره برای برپایی این همایش دانشجویی تقدیر گردد .

افشار با اشاره به اینکه دولت‎ ‎با ساز و کار و بودجه مشخص به تنهایی نمی تواند با اعتیاد مبارزه کند، بیان داشت: باید مقابله با اعتیاد را به درون جامعه برد و از یک مساله اجتماعی‎ به یک دغدغه و مساله جمعی تبدیل کرد.

وی، افزایش سطح آگاهی و استمرار آموزش‌های پیشگیری از اعتیاد را مهم برشمرد و ‏گفت: یکی از راهبردهای مهم در مبارزه همه جانبه با مواد مخدر، توسعه دانش پیشگیری از اعتیاد ‏بمنظور برنامه‌ریزی در کانون‌های هدف و همچنین ارتقای دانش تخصصی و سطح آموزشی نیروهای ‏انسانی در سطح جامعه است.

افشار همچنین به تغییر الگوی مصرف موادمخدر در جامعه اشاره کرد و یادآور شد: در حال حاضر با تغییرات شتابان مانند تغییر الگوی مصرف، تغییرات جنسیتی و سنی در زمینه مصرف موادمخدر مواجه هستیم.

وی تصریح کرد: متاسفانه در ایران الگوی مصرف به سوی مواد صنعتی تغییر پیدا کرده است و زنان بیشتر گرایش به مصرف مواد مخدر دارند.

این مقام مسئول در ستاد مبارزه با موادمخدر ادامه داد: طی یک دهه گذشته میران مصرف مواد مخدر صنعتی از ۳ درصد به ۲۵ درصد رسیده که در این میان تمایل زنان به ۲ برابر رسیده است.

وی تاکید کرد: زنانه شدن اعتیاد یک فاجعه جدی است چرا که آنها ستون خانواده و از نظر فیزیولوژیک آسیب‌پذیرتر بوده و این خطر وجود دارد که به طور همزمان چند ماده مخدر مصرف کنند.

افشار با بیان اینکه هیچ یک از مواد محرک را پس از مصرف نمی توان به راحتی کنار گذاشت افزود : پس از کنارگذاشتن مواد در کوتاه مدت و میان مدت فرد در حالت عادی قرار نخواهد گرفت.

وی به استفاده از توان مردم در اجتماع اشاره کرد و گفت: وقتی جامعه ای در یک نقطه بلغزد دشمن از همان ناحیه نفوذ خواهد کرد اما اگر همه مردم در صحنه حضور داشته باشند دشمن نا امید خواهد شد چرا که همدلی و اتحاد سدی بنیادین و فولادی است که سیلاب و طوفان نیز نمی تواند در آن نفوذ کند.

معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر با اشاره بر لزوم اطلاع رسانی در این مورد، گفت: اعتیاد زنان بیشتر از طریق آرایشگاههای زنانه، سالن‌های زنان و غیره ایجاد می شود به طوریکه با استفاده از داروهای کاهش وزن یا داروهایی دیگر آنها را به سمت اعتیاد سوق داده و بعد به سمت سوء مصرف می روند بنابراین این سوء مصرف در زنان ناشی از مصرف چند دارویی است.

پرویز افشار ادامه داد: در گذشته این تلقی وجود داشت که اعتیاد خاص بیکاران، مجردها و افراد منزوی است، اما امروز این باورها در حال تغییر هستند و بخش قابل توجهی از معتادان شاغلند.

معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: بر اساس آمارها بیش از ۵۰ درصد معتادان در کشور متاهل هستند.

افشار با بیان اینکه در وضعیت ویژه‌ای قرار داریم که همه را نگران کرده است، اظهار داشت: مقام معظم رهبری چند جلسه با مسئولان نظام داشته‌اند و مطرح کرده‌اند که ۲۰ سال عقب ماندگی در این حوزه داریم و باید برای جبران آن کار کنیم.

افشار با بیان اینکه نخستین اولویت ما اولویت پیشگیری است، ادامه داد: در ابتدا بر روی مراکزی متمرکز می‌شویم که بیشترین اثربخشی را دارند؛ به عنوان مثال فضاهای آموزشی دارای بیشترین اثربخشی در اجرای برنامه‌های پیشگیرانه هستند.

وی خوشبختانه وضعیت اعتیاد در مراکز آموزشی و دانشگاه ها را نگران کننده نداست اما اعتیاد یک دانشجو را هم از نظر ستاد مبارزه با موادمخدر زیاد دانست و از مسئولان دانشگاه ها خواست در راستای اقدامات پیشگیرانه مثل همیشه در کنار شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر باشند.

وی عامل مهم گرفتار شدن برخی جوانان در دام اعتیاد را عدم آگاهی و باورهای غلط مصرف موادمخدر دانست و گفت: فقر آگاهی و آموزش مهارت در جوانان و نوجوانان سبب کاهش سن اعتیاد و افزایش گرایش دختران و افراد تحصیلکرده به اعتیاد شده است .

افشار خاطر نشان کرد: هیچ یک از افراد جامعه در برابر مصرف مواد مخدر مصونیت ندارد و اعتماد به نفس کاذب باعث می شود تا برخی افراد تصور کنند مصرف تفریحی مواد مخدر اعتیادآور نیست، در حالی که هر فرد در هر سن و موقعیت اجتماعی که باشد در خطر اعتیاد قرار دارد و تنها مسئله ای که مانع از اعتیاد می شود مهارت نه گفتن به مواد مخدر است.

13 آبان؛ روز دانش آموز

13 آبان؛ روز دانش آموز

سیزده آبان که در مبارزه و قیام دانش آموزان متعهد و بیدار بر ضد رژیم شاه و حامیان آن به ویژه استکبار جهانی ریشه دارد، نشانه آن است که این قشر آگاه و متعهد، در راه رسیدن به اهداف والا و عظیم انقلاب اسلامی، چه در زمان طاغوت و چه پس از پیروزی شکوه مند انقلاب اسلامی، از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.

 - نامگذاری روز دانش‌آموز

روز دانش‌آموز در ایران مصادف است با ۱۳ آبان هر سال. علت نامگذاری این روز، واقعه کشتار جمعی دانش‌آموزان تهرانی می‌باشد که به نشانه اعتراض به حکومت پهلوی در صبح روز ۱۳ آبان ۱۳۵۷ در محوطه دانشگاه تهران جمع شده بودند. به منظور گرامی‌داشت این روز، ۱۳ آبان در تقویم جمهوری اسلامی ایران به عنوان روز دانش‌آموز نامگذاری شده است.

 - وقایع 13 آبان سال 1357

در حالی که انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی به روزهای سرنوشت سازی نزدیک می‌شد همه اقشار مردم ایران از زن و مرد و پیر و جوان، سعی در ایفا نمودن نقش تاریخی خود و عمل به تکلیف الهی داشتند. در این میان دانش‌آموزان و نوجوانان شور و حال دیگری داشتند. صبح روز 13 آبان 1357، دانش‌آموزان در حالی که مدارس را تعطیل کرده بودند، به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند تا صدای اعتراض خود را به گوش همگان برسانند. این جوانان پر شور و خداجو، گروه گروه، داخل دانشگاه شدند و به همراه دانشجویان و گروه‌های دیگری از مردم در زمین چمن دانشگاه اجتماع کردند.

 ساعت یازده صبح، مأموران،‌ ابتدا چند گلوله گاز اشک‌آور در میان این جمعیت خروشان پرتاب کردند؛ اما، اجتماع کنندگان در حالیکه به سختی نفس می‌کشیدند، صدای خود را رساتر کرده و با فریاد الله‌اکبر، لرزه بر اندام مأموران مسلح شاه افکندند. در این هنگام تیراندازی آغاز شد و جوانان و نوجوانان بی‌گناه، یکی پس از دیگری، در خون خود غلتیدند. در این روز، 56 تن شهید و صدها نفر مجروح شدند.

 دانش آموزان در مبارزه با استکبار، همواره نقشی فعّال و فراموش ناشدنی ایفا کرده اند

 حضرت امام در پیامی به همین مناسبت فرمودند » :... عزیزان من صبور باشید، که پیروزی نهایی نزدیک است و خدا با صابران است ... ایران امروز جایگاه آزادگان است... من از این راه دور، چشم امید به شما دوخته‌ام ... صدای آزادیخواهی و استقلال طلبی شما را به گوش جهانیان می‌رسانم . «

 

 - دانش آموزان و مبارزه ملی با استکبار

بی گمان، دانش آموزان آگاه و رشید ما در مبارزه با استکبار، همواره نقشی فعّال و فراموش ناشدنی ایفا کرده اند. این عزیزان بودند که در 13 آبان 1357 از آیینه احساس و شعور مردم انقلابی و مسلمان ایران غبار برگرفتند و هویت مسلمانی، خوداتکایی و مبارزه با استکبار را به همگان آموختند. این نوجوانان دانش دوست بودند که با شعارهای کوبنده و مشت های گره خورده، پایه های حکومت مزدور پهلوی را سست کردند و لرزه بر اندام زمام داران کاخ های کفر انداختند.

این جوانان شجاع بودند که با قیام خویش، به مستضعفان آموختند که برای به دست آوردن حقوق از دست رفته خود، باید با ستم گران جهانی بستیزند. اینک و با توجه به آن رشادت ها و حماسه آفرینی ها، بر دانش آموزان ماست که سهم مهمی در مبارزه با استکبار بر عهده گیرند و هم چون گذشته، از پیش گامان این قیام ملّی باشند.

 - پیام روز سیزدهم آبان

یوم اللّه سیزده آبان، یادآور حماسه ها، ایثارها و فداکاری های دانش آموزان عزیزمان است. این روز باشکوه بدین سبب روز «دانش آموز» نامیده شد، تا خاطره فرزندان دلیر انقلاب برای همیشه جاودان بماند و درسی فراموش ناشدنی برای تمام دانش آموزان در سراسر گیتی باشد که با ابرقدرت های چپاول گر به مبارزه بی امان بپردازند و عزّت را بر زندگی ذلت بار ترجیح دهند. روز سیزدهم آبان به همه مستضعفان جهان آموخت که بر ضد مستکبران قیام کنند و حقوق از دست رفته خویش را از چنگال استکبار و استعمار بیرون کشند. پیام روز سیزدهم آبان به مسلمانان این است که: تنها در برابر پروردگار جهانیان و مکتب توحید به نماز بایستند و فقط در پیش گاه خدا به کرنش بنشینند و تا همیشه زمان در برابر ظلم و زورگویی ابرقدرت ها سر تسلیم فرود نیاورند.

 

کاربرد جوهر نمک در زندگی

هیدروکلریک اسید یا کلروهیدریک اسید یک اسیدی است که از ترکیب کلر و هیدروژن پدید می‌آید. جابر بن حیان این اسید را کشف کرد...

ازاین اسید برای جرم گیری از سطوح مختلف مثل سرویس بهداشتی، کاشی،‌ سرامیک، موزاییک و... استفاده می‌شود. هیدروکلریک اسید در معده نیزوجود دارد و به هضم غذا کمک می‌کند. این اسید دارای خاصیت پاک کنندگی قوی می باشد.

کاربرد جوهرنمک در صنعت:

برای اسیدی کردن چاههای نفتی ، برداشتن رسوب بویلرها کاهش سنگ معدن ها و تمیز کاری فلزات بکار می رود.

 

جوهر نمک اسیدی خورنده است. بخارات و رطوبت این ماده می تواند سبب تحریکات شدید چشمی و تنفسی شود. در اثر تماس با پوست باعث سوختگی و تحریکات پوستی می شود. در دمای بالا و در مجاورت گاز اکسیژن قابل اشتعال است. قابلیت انفجار ندارد.  اگر قطره‌ای از آن بر روی پوست بدن بچکد موجب تاول و حتی جراحات عمیق می‌شود.

نکات ایمنی موقع استفاده از جوهرنمک..

موقع استفاده از جوهرنمک حتماً از ماسک و دستکش استفاده کنید و در صورت تماس با پوست بلافاصله با محلول قلیایی رقیق مانند محلول سودا یا جوش شیرین اثر اسید را خنثی کنید. و مواظب باشید بخار جوهرنمک به صورتتان برخورد نکند زیرا باعث تحریک چشم و دستگاه تنفسی می‌شود.

 

قوانین آپارتمان نشینی

اگر روابط ما با دیگران فقط بر اساس حقوق و قوانین باشد به نتیجه مورد نظر نمی رسیم در زندگی علاوه بر حق به مراعات و گذشت نیز نیاز داریم گاهی باید برای رعایت دیگران از بعضی از حقوق خود بگذریم تا به چیز با ارزش تری مثل همزیستی با محبت و مسالمت آمیز برسیم و با ایجاد محیط صمیمی ، همسایه های خوبی برای یکدیگر شویم و از مزایا و فوائد آن نیز استفاده نماییم.

شرط همسایه خوب بودن آن است که برای رعایت هر چیزی که باعث آسودگی و آرامش در آپارتمان می شود، ابتدا خودمان پیش قدم باشیم و آن را از انجام دهیم و سپس از دیگران هم توقع چنین کاری را داشته باشیم.
بعنوان مثال اگر دوست نداریم که همسایه ما با صدای بلند از رادیو و تلویزیون خود استفاده نماید ابتدا خودمان مراعات کنیم و سپس از دیگران توقع رعایت آن را داشته باشیم .
دقت در باز و بستن دربهای اصلی و دربهای واحدها به هنگام ورود و خروج
ساکنین محترم به هنگام ورود و خروج از آپارتمان در تمامی اوقات شبانه روز سعی کنند تا جایی که ممکن است ازمحکم بستن دربها و ایجاد صدای ناشی از آن خودداری نمایند. زیرا با توجه به نزدیک هم قرار گرفتن دربهای ورودی واحدهای آپارتمانی و همچنین فلزی بودن دربهای اصلی آپارتمان و پارکینگ ، در صورت عدم رعایت آن علاوه بر آسیب رساندن به دربها که منجر به پرداخت خسارت برای تعمیرات بعدی می شود موجب سرو صدا و سلب آسایش دیگران هم می شود .
حفظ امنیت آپارتمان و جلوگیری از ورود افراد ناشناس
یکی از مواردی که منجر به نا امنی و گاهی سرقت از انباری های منازل آپارتمانی می شود سهل انگاری برخی از ساکنین در بازگذاشتن درب اصلی و پارکینگ آپارتمان می باشد لطفا" بعد از ورود و یا خروج حتما" از بستن دربها مطمئن شوید . زیرا در غیر اینصورت افراد شرور از سهل انگاری شما سوء استفاده نموده وموجب وارد شدن خسارت به شما یا دیگران می شوند.
جلوگیری از ایجاد سرو صدا به هنگام عبوراز راه پله ها
در هنگام عبور از راه پله دقت نمایید بدلیل بسته بودن فضای را پله و انعکاس شدید صوت در آن از دویدن و کوبیدن پا و یا صحبت کردن با صدای بلند جدا" خودداری نمایید زیرا در نزدیکی شما و پشت درهای بسته واحد ها ، دیگران در حال آسایش و استراحت می باشند .
صحبت با صدای بلند و استفاده نادرست از وسائل صوتی وتصویری
با توجه به عایق نبودن صوتی دیوارهای منازل آپارتمانی و عبور صوت لطفا" از پخش صداهای بلند توسط وسائل صوتی و تصویری خود و همچنین صحبت کردن با صدای بلند مخصوصا" به هنگام مهمانی های خانوادگی و در ساعات شب جدا" پرهیز نمایید .
آگاهی دادن به بچه ها در هنگام بازی
به هنگام بازی فرزندان در داخل آپارتمان مراقب باشید تا با دویدن و یا بالا و پایین پریدن های خود موجب مزاحمت برای همسایه ها مخصوصا" برای طبقه پایین تر نشوند.
رعایت نظافت عمومی در آپارتمان
برای حفظ بهداشت و برخورداری از محیط زندگی سالم و دور از آلودگی، ضمن رعایت بزرگتر ها، با آموزش به فرزندان کوچکتر از ریختن هرگونه زباله در راه پله ها و محوطه پارکینگ و حیاط و سایر فضاهای عمومی آپارتمان جدا" خودداری نمایید .
مراقبت از لوله های آب و فاضلاب مشترک
سهل انگاری و ریختن موادی که باعث گرفتگی لوله های آب و فاضلاب می گردد، ممکن است باعث تخریب بنا و صرف هزینه های زیاد برای تعمیر و ایجاد مزاحمت برای طبقات دیگر شود. دقت نمایید تا اشیاء و چیزهایی را که می تواند مانع عبور آب و سبب گرفتگی لوله ها مشترک و جمع شدن آبها شود، در آنها ریخته نشود .
استفاده درست از پارکینگ
در استفاده از پارکینگ نکات ظریفی وجود دارد که رعایت آنها بسیار دارای اهمیت است توجه شما را به چند مورد ذیل جلب می نماییم :

در تمامی ساعات در هنگام ورود و خروج به پارکینگ به این نکته توجه داشته باشید که حتی الامکان ·

• از ایجاد سر و صدای زیاد جلوگیری نمایید، چرا که در نزدیکی شما ساکنین دیگر به همراه فرزندان خردسال خود در حال استراحت و آرامش هستند و ایجاد صدای بلند مخصوصا" برای ساکنین طبقه اول که به دلیل نزدیکی به پارکینگ صدای بیشتری را می شنوند باعث آزار و اذیت و ایجاد اضطراب و سلب آرامش آنان می گردد .

• بعضی از ساکنین در پارکینگ اقدام به تعمیر خودرو خود می کنند که اینکار ضمن اینکه سرو صدای زیادی را به دلیل تعمیرات خودرو ایجاد می نماید باعث ایجاد آلودگی در محوطه پارکینگ و موجب انتشار گازهای سمی ناشی از سوخت خودرو در محیط می شود و گازهای سمی در هوا می تواند از طریق راه پله ها به داخل منازل منتقل گردد.

• جهت باز و بستن درب خودرو از به صدا درآوردن آژیر دزد گیر خودرو، در فضای بسته پارکینگ جلوگیری نمایید زیرا می دانید که امکان باز کردن و بستن درب خودرو بدون ایجاد صدا و از طریق کلید مربوطه وجود دارد.

• از روشن کردن موتور سیکلت، مخصوصا" در ساعات اولیه صبح در محوطه پارکینگ خودداری نمایید .

 

فرمول و مراحل ساخت شیشه

 

با وجود هزاران فرمول جدید شیشه که طی 30 سال گذشته بوجود آمده ، درخور توجه است که هنوز مانند 2000 سال پیش ، 90 درصد تمام شیشه‌های جهان از آهک ، سیلیس و کربنات سدیم تشکیل یافته‌اند .

کمتر عنصری را در جدول عناصر می توان یافت که از آن شیشه به دست نیاید ولی سه ماده کربنات دو سود ، سنگ آهک و سیلیس مواد اصلی تشکیل دهنده شیشه می باشند .

در طی سالیان دراز در ترکیبات اصلی شیشه تغییرات کمی بوجود آمده است و تغییرات مهم در ترکیبات فرعی ، پدید آمده است .

ترکیبات اصلی عبارتند از: ماسه ، آهک و کربنات سدیم .

هر ماده خام دیگر ، جزء ترکیبات فرعی تلقی می‌شود، هرچند که بر اثر استفاده از آن ، نتایج مهمی بدست آید.

 مواد شیشه ساز مورد تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران عبارتند از سیلیس ، دی اکسید بور ، پنتا اکسید فسفر که از هـر یک به تنهایی می توان شیشه تهیه کرد .

شیشه‌های معمولی که در زندگی روزمره بکار می‌روند، عمدتا شامل سیـلیس ، کربنات کلسیم ( یا آهک ) و کربنات سدیم و زغال کک است ( گاهی از فلدسپار و دولومیت نیز استفاده می‌شود ).

معمولا این مواد را به صورت پودر یا دانه‌هایی به قطر 0.2 تا 2 سانتی‌متر ، مصرف می‌کنند. البته برای تهیه شیشه‌های مرغوب و کریستال ، از سیلیس تقریبا خالص (کوارتز) استفاده می‌شود. در شیشه‌های معمولی حدود ½ درصد آلومین و 0.08 درصد اکسید آهن نیز وجود دارد.

برای ساخت شیشه ، مراحلی وجود دارد که باید طی شود تا مواد اولیه شیشه به محصولی با کیفیت و قابل قبول تبدیل شود. امادر طی ساخت شیشه، ظرافت‌هایی وجود دارد که بهتر است آنها را در یک کارخانه تولیدشیشه مشاهده کرد .

برخی از ترکیبات فرعی شیشه باعث ایجاد کیفیت در شیشه شده و عدم وجودشان در مواد اولیه باعـث از بین رفتن مرغـوبیت کالای تولیدی می شوند که به چند نمونه از آنها اشاره می گردد .

تثبیت کـننده ها

کربنات سدیم ، کربنات پتاسیم ، سـیلـیکات سدیم در آب حل می شوند و از شفافیت شیشه به تدریج کم می کنند به هـمین عـلـت است که اغلب شیشه های مصرف شده در گـلخانه پس از چند سال کدر می شوند و نور از آن ها به خوبی عـبور نمی کند .

برای آن که مقاومت شـیشـه را در مقابل آب وهـوا ثابت کنیم باید اکسـیدهای دوظرفـیتی باریم ، سرب ، کـلسیم ، مـنـیزیم و روی به مـخـلـوط اضافه کنیم که به این عـناصر تثبیت کـننده می گـویند .

تصفیه کننده ها

تصفیه کننده ها موجب کاستن حباب هوای شیشه می شوند و بر دو نوع اند :

1)  فـیزیکی : سولفات سدیم ، کلرات سدیم

با ایجاد حباب های بزرگ ، حباب های کوچک را جذب و از شیشه مذاب خارج می کنند .

2)  شیمیایی : املاح آرسنیک و آنتیموان

ترکیباتی ایجاد می کنند که حباب های کوچک داخل شیشه را از بین می برند .

ایجاد رنگ شفاف در شیشه و بالا بردن مقاومت آن

استفاده از نیترات سدیم برای از بین بردن رنگ سبز شیشه ناشی از اکسید آهن که همراه مواد دیگر وارد کوره می شود باعث شفافیت و بی رنگی شیشه می شود.

برای ایجاد مقاومت بیشتر در مقابل عـوامل جوی و شفاف تر شدن شیشه از اکسید منگنز استفاده می شود .

اسـتفاده از فلدسپار نیز باعـث بالاتر بردن مقاومت شیشه در مقابل مواد شیمیایی می شود .

برای این که شیشه در برابر اسید فلوئوریدریک هم مقاوم باشد ، ترکیباتی از فـسـفـات به آن می افزایند .

برای ساختن شیشه های مرغـوب بلور که درخشندگی بیشتری دارند از اکسید سرب به جای کلسیم اکسید استفاده

می شوند .

برای ساختن بلور مرغـوب از اکسـید نقـره اسـتفاده می کنند .

  برخی دیگر از افزونی های دیگر شیشه :

1) استفاده از خرده شیشه که به ذوب مواد سرعت بیشتری می دهد .

2) استفاده از بوراکس به جای اکسید و کربنات سدیم که در اثر حرارت به سدیم اکسید و بورم اکسید تجزیه می شود و در واقع به جای هر دو ماده عمل می کند .

3) استفاده از اکسید فلزات برای تهیه شیشه های رنگی .

4) اکسید سزیم برای جذب پرتو مادون قرمز خورشید

5) اکسیدبرم ، برای ازدیاد مقاومت حرارتی شیشه مورد استفاده قرار می گیرند .

    دو نمونه از ترکیبات منجر به تولید شیشه

 (1) ترکیبات  : اکسید سیلیسیم حدود 74 تا 80 درصد و بقیه شامل پر اکسید سـدیم تا 15 درصد و اکسـید کلسیم 7 تا 12 درصد اکسـید منیزیم 2 تا 4 درصد و 2 درصد هم عـناصر دیگر چون اکسید آهن ، اکسید آلومینیوم ، اکسید منیزیم ، فسفید تیتانیم ، سیلیسیم تری اکیسد .

(2)ترکیبات : اکسـید سیلیسیم در حدود 73 درصد ، اکسـید سـدیم 15 درصد ، اکسـید کـلـسـیم 55/5 درصد ، اکـسـید منیزیم 6/3 درصد ، اکـسـید آلـومـیـنـیـوم 5/1 درصد ، اکـسـید بور و اکـسـید پتاسـیم هر کدام 4/0 درصد ، اکـسـید آهن و اکـسید سـیلـیـسـیم 6 ظرفـیتی هـریک 3/0 درصد .

    عـلاوه بر موارد بالا هـمـیشـه مـقـداری خرده شـیشـه نیز با این مواد وارد کوره می گـردد .

مراحل ساخت شیشه

  1-  تهیه مواد اولیه و تبدیل آنها به پودر با دانه‌بندی بین 0.1 تا 2 میلی‌متر

  2-  توزین هر یک از مواد اولیه به نسبتهای مورد نظر و مخلوط کردن آنها همراه با 4 تا 5 درصد آب و انتقال مخلوط به کوره

   3-  ذوب کردن مخلوط در کوره و تهیه خمیر شیشه

کوره‌های شیشه‌سازی را می‌توان به کوره‌های بوته‌ای یا کوره‌های مخزنی تقسیم‌بندی کرد. کوره‌های بوته‌ای با ظرفیت تقریبی 2 تن یا کمتر برای تولید شیشه‌های ویژه به مقدار کم یا هنگامی که حفاظت از پیمانه مذاب در برابر محصولات احتراق الزامی است، بسیار مفیدند. بوته‌ها از جنس خاک رس یا پلاتین هستند. در کوره مخزنی ، مواد پیمانه از یک سر مخزن بزرگی که از جنس بلوکهای نسوز است، وارد می‌شوند. این کوره‌ها با گاز یا برق گرم می‌شوند.

 بسته به توانایی آجر نسوز کوره برای تحمل انبساط ، دمای کوره‌ای که به‌تازگی شروع به تولید کرده است، روزانه تنها به اندازه معینی افزایش می‌یابد. پس از گرم شدن کوره بازیابی گرما ، در تمام اوقات دمایی که دست‌کم معادل با  1200 درجه سانتی‌گراد است، همچنان حفظ می‌شود. بخش زیادی از گرما به جهت تابش در کوره تلف می‌شود و در واقع مقدار بسیار کمتری از گرما برای ذوب شیشه به‌مصرف می‌رسد.

در هر حال ، دمای دیواره‌های کوره ممکن است چنان بالا رود که شیشه مذاب آنها را حل کند یا بپوساند، مگر اینکه اجازه داده شود دیواره‌ها ضمن تابش مقداری خنک شوند. به‌منظور کاهش کنش شیشه مذاب ، غالبا در دیواره‌های کوره ، لوله‌های آب خنک‌کن کار گذاشته می‌شود.

   4-  بی‌رنگ کردن خمیر شیشه و خارج کردن گازها

   5-   تبدیل به فرآورده‌های مورد نیاز بازار و صنایع

   6- پختن شیشه ( قرار دادن شیشه داغ در کوره‌هایی که دمای کمی دارد، برای کاهش شکنندگی شیشه)

شکل دهی

شیشه را می‌توان با قالب‌گیری ماشینی یا دستی شکل داد. عامل مهمی که باید در قالب‌گیری ماشینی شیشه مدنظر داشت، این است که طراحی ماشین باید چنان باشد که کالای موردنظر ، ظرف چند ثانیه کاملا شکل گیرد. در طی این زمان نسبتا کوتاه ، شیشه از حالت یک مایع گرانرو به جامدی شفاف تبدیل می‌شود. در نتیجه به‌سهولت می‌توان دریافت که حل مشکلات طراحی همچون جریان گرما ، پایداری فلزات و لقی یاتاقانها بسیار پیچیده است و موفقیت چنین ماشینهایی به مهندس شیشه کمک شایانی می‌کند. شیشه پنجره ، شیشه جام ، شیشه شناور ، شیشه نشکن و مشجر ، شیشه دمشی و … ، با ماشین شکل داده می‌شوند.

تابکاری

 به‌منظور کاهش کرنش در تمام کالاهای شیشه‌ای ، اعم از آنکه به روشهای ماشینی یا دستی قالب‌گیری شده‌اند، لازم است که تحت عملیات تابکاری قرار گیرند. بطور خلاصه ، عملیات تابکاری دو بخش دارد:

    • اول ،‌ نگه داشتن توده‌ای از شیشه در دمایی بالاتر از یک دمای بحرانی معین تا زمانی که میزان کرنش درونی ، ضمن ایجاد یک سیلان پلاستیکی ، کمتر از یک مقدار حداکثر از پیش تعیین شده گردد.

    • دوم ، خنک کردن تدریجی این توده تا دمای اتاق به‌نحوی‌که مقدار کرنش همچنان کمتر از آن میزان حداکثر باقی بماند.

 تابدان یا آون تابکاری چیزی بیش از یک محفظه گرم و به‌دقت طراحی شده نیست که در آن سرعت خنک کردن چنان کنترل می‌شود که شرایط گفته شده رعایت شود. ایجاد یک رابطه کمی میان تنش و شکست مضاعف ناشی از تنش ، متخصصان شیشه را قادر به طراحی شیشه ای کرده است که می‌تواند شرایط خاصی از تنش‌های مکانیکی و گرمایی را تحمل کند.

 با استفاده از این اطلاعات ، مهندسان ، مبنایی برای تولید تجهیزات پیوسته تابکاری یافته‌اند. این تجهیزات ، مجهز به وسایل خودکار تنظیم دما و گردش کنترل شده هستند که امکان انجام بهتر تابکاری با هزینه سوخت پایین‌تر و ضایعات کمتر محصول را فراهم می‌آورند.

 معروف‌ترین انواع شیشه‌ها

 معروف‌ترین شیشه‌هایی که در مقیاس صنعتی تولید می‌شوند، عبارتند از شیشه‌های سودالایم (شیشه جام)، شیشه‌های بوروسیلیکاتی و شیشه‌های کریستال .

شیشه سودا لایم (شیشه جام)

 بیشتر از ۹۵ درصد از میزان کل شیشه تولیدی در جهان، شیشه سودالایم است. شیشه‌های در و پنجره ساختمان، شیشه‌های خودرو، بطری‌ها و بسیاری دیگر از محصولات شیشه‌ای روزمره از جنس شیشه سودالایم هستند. مهمترین اجزای تشکیل‌دهنده این نوع شیشه عبارتند از اکسید سیلیسیوم، اکسید کلسیم و اکسید سدیم.

شیشه بوروسیلیکاتی

این نوع شیشه‌ها ضریب انبساط حرارتی کم تا متوسط داشته، رفتار ویسکوزیته – دمای بلند و چگالی کمی دارند.  بسیاری از ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی ، صنعتی و خانگی با استفاده از این نوع شیشه ساخته می‌شوند. این شیشه‌ها در بازار با نام‌های تجارتی مانند پیرکس، سیماکس، ترکس و … شناخته می‌شوند.

شیشه کریستال

شیشه کریستال یا شیشه سرب‌دار یکی از انواع شیشه‌های سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه‌، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستال‌های کوارتز است و به نظر می‌رسد علت نامگذاری آن نیز همین شباهت باشد. این شیشه‌ها همچنین سختی کمی دارند و امکان تراشکاری این شیشه‌ها وجود دارد. بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته می‌شوند.

سایر :

سایر انواع شیشه عبارتند از: شیشه فتوکرومیک، شیشه اپال و شیشه سیلیسی. همچنین انواع مختلفی از شیشه نیز وجود دارد که در مقیاس صنعتی تولید نمی‌شوند.

سنگ معدن

سنگ معدن یا کانسنگ گونه‌ای سنگ حاوی فلزات و عناصر ارزشمند و مهم است که از معدن استخراج می‌شود و سپس طی فرآیندی عناصر مورد نیاز از آن گرفته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درجه یا غلظت یک کانسنگ کانی، یا فلزی، و همچنین فرم پیدایش آن، به طور مستقیم برهزینه‌های مرتبط با استخراج سنگ معدن تأثیر می‌گذارد. در نتیجه هزینه استخراج باید در برابر ارزش فلز موجود در سنگ تعیین کند که کدام سنگ را می‌توان پردازش کرد و چه سنگی درجه ارزش کمی برای بهره‌برداری دارد.
کانسنگ‌های فلزی به طور کلی اکسیدها، سولفیدها، سیلیکاتها هستند، یا فلزهای «طبیعی» (مانند مس خالص) که معمولاً در پوسته زمین متمرکز نیستند، یا فلزهای «نجیب» (معمولاً ترکیب تشکیل نمی‌دهند) مانند طلا.
کانسنگ باید برای استخراج فلزهای مورد نظر از سنگ و مواد معدنی، پردازش شوند. تودهی کانسنگ توسط فرآیندهای زمین‌شناسی گوناگونی تشکیل شده است. روند تشکیل سنگ پیدایش سنگ نامیده می‌شود.

سنگ آهن

سنگ آهن نوعی سنگ حاوی رگه‌های آهن است؛ که با جدا کردن سنگ از آهن و ذوب کردن آن آهن بوجود می‌آید. F e {\displaystyle Fe}   Fe نماد شیمیایی آهن است .

کانسار

به جای انباشت طبیعی کانسنگ، معدن یا کانسار می‌گویند. در حال حاضر این تعریف مجزا از منبع معدنی است که توسط معیارهای طبقه‌بندی منابع معدنی تعریف شده است. در یک کانسار، یک کانسنگ خاص وجود دارد. اکثر کانسارها بر اساس معیارهایی نامگذاری می‌شوند مانند محل (مثال، ویتسواترساند، آفریقای جنوبی)، یا نام یک کاشف (مثال نیکل کامبالدا)، از سر تفنن، یکی از چهره‌های تاریخی یا یک فرد برجسته، یا ازنامهای اساطیری (ققنوس، کراکن) یا نام کد شرکت منابع که آن را در برداشت (مثال MKD-5 برای نیکل مونت کیت).

طبقه‌بندی کانسارها

کانسارها با توجه به معیارهای مختلف توسعه یافته از طریق مطالعه بر زمین‌شناسی اقتصادی، یا منشأ پیدایش سنگ طبقه‌بندی می‌شود. طبقه‌بندی معمول به قرار زیر است.

کانسارهای اپی ژنتیک هیدروترمال

• رگه کانسارهای طلای مزوترمال، که نمونه آن گلدن مایل، کالگرولی است.
• کانسارهای آرکاین کنگلومرا میزبان طلا- اورانیوم، مانند دریاچه الیوت، کانادا و ویتواترسرند، آفریقای جنوبی
• کانسارهای طلای نوع کارلین،
• کانسارهای رگه‌ای اپی ترمال بشکل استاک ورک

گرانیت مرتبط هیدروترمال

• IOCG واقع یا کانسار طلا مس اکسید آهن، مانند کانسار مس- طلا-اورانیوم المپیک دم
• کانسارهای مس پورفیری + / - طلا + / - مولیبدن + / - نقره‌ای
• کانسارهای نفوذی مرتبط طلا و مس + / - (قلع- تنگستن)، مانند توم استون، آریزونا
• کانسارهای هیدرومگنتیک کانسنگ آهن مگنتیت و اسکارن
• کانسارهای اسکارن کانسنگ مس، سرب، روی، تنگستن، و غیره

کانسار نیکل کبالت پلاتین

v      کانسار مگنتیک نیکل – مس – آهن - PGE شامل:

·         کانسارهای توده سنگ وانادیمی یا پلاتین مگنتیت دار یا کرومیت

·         کانسارهای توده سنگ سخت تیتانیوم (ایلمنیت)

·         کانسارهای کوماتیت میزبان نیکل - مس - PGE

·         زیرگروه فیدر ساب ولکانیک، مانند نوریلسک تاناک و تامپسون بلت، کانادا

·         کانسارهای نفوذی مرتبط نیکل - مس - PGE، مانند خلیج ووازی در کانادا و جین چوان در چین

• کانسارهای نیکل لاتریتی، از نمونه‌ها: گورو و آکوجه، فیلیپین و رونزتروپ در استرالیای غربی.

کانسارهای آتشفشانی مرتبط

v      آتشفشانی میزبان سولفید توده‌ای (VHMS) مس، سرب و روی شامل:

• نمونه‌ها عبارتند از توتن بور و گلدن گراو، استرالیای غربی
• نوع بشی
• نوع کوروکو

کانسارهای بازسازی شده متامورفیکی

• فرم انبانی (Podiform) سرپانتیت میزبان اکسید آهن– کرومیت پارامگنتیک، مانند وایلد ریور، کانسنگ تاسمانی وکانسار کرومیت کوبینا
• نوع بروکن هیل سرب – روی- نقره، یک گونه‌ای از کانسارهای SEDEX باز سازی شده در نظر گرفته می‌شود

کربناتیت - آذرین قلیایی مرتبط

• تانتالیت- ورمیکولیت- فسفر (پالابوروا در آفریقای جنوبی)
• عنصرهای خاکی کمیاب – مونت ولد در استرالیا و بیان اوبو در مغولستان

دیاترم میزبانی الماس در کیمبرلیت، لامپرویت یا لامپروفیر

کانسارهای رسوبی

v      کانسنگ آهن مدل آهن نواری، از جمله:

·         کانسارهای کانال آهن یا کانسنگ آهن نوع پیسولیت

• کانسارهای ماسه معدنی سنگین و دیگر تپه‌های شنی دارای کانسار
• کانسارهای آبرفتی طلا، الماس، قلع، پلاتین یا کانسارهای شن سیاه
• کانسار آبرفتی اکسید روی، مانند روی اسکورپیون

کانسارهای هیدروترمال رسوبی

·         سرب، روی، نقره، مانند رد داگ، رودخانه مک آرتور، کوه ایسا، و غیره

·         چینه‌های آرکوز و شیل میزبان مس، نمونه مس زامبیا.

·         چینه‌های تنگستن، مانند کانسار کوه‌های ارتس، جمهوری چک

·         کانسارهای بروندمها اسپلیت- چرت میزبان طلا

• کانسارهای نوع دره می‌سی‌سی‌پی (MVT) سرب- روی
• کانسارهای هماتیت از شکلگیری شده ازآهن نواری

کانسنگ مرتبط استروبلم

• نیکل و مس سادبری بیسین، انتاریو، کانادا

 

استخراج

اساس استخراج کانسارها شامل مراحل زیر است:

۱. کاوش برای پیدا کردن و سپس تعیین میزان و ارزش کانسنگ که در آن محل موجود است ("تودهٔ کانسنگ ")
۲. انجام برآورد منبع برای به منظور برآورد ریاضی اندازه و رتبهٔ کانسار.
۳. انجام مطالعه پیش امکان‌سنجی برای تعیین اقتصادی کانسار از دید تئوری که در اوایل کار شناسایی می‌کند، که آیا سرمایه‌گذاری بیشتر در برآورد و مطالعات مهندسی نیاز است و نیزخطرات کلیدی و زمینه برای کار بیشتررا معین می‌کند.
۴. انجام یک بررسی امکان‌سنجی به منظور بررسی عملی سرمایه‌گذاری، خطرات فنی و مالی، انسجام پروژه و تصمیم‌گیری برای انجام دادن یا رها کردن پروژه معدنی پیشنهادی. این بخش شامل می‌شود بر برنامه‌ریزی کانسار برای ارزیابی اقتصادی بخش برگشت‌پذیر کانسار، متالورژی و بازیافت پذیری کانسنگ، بازار و سودآوری سنگ کنسانتره، هزینه‌ها، مهندسی، هزینه زیرساخت‌ها و سنگ‌شکنی، نیازهای صاحبان سهام، تجزیه و تحلیل از آغاز تا پایان کانسار، از آغاز حفاری تا آخر بازگرداندن زمین به وضعیت پیش از بهره‌برداری.
۵. گسترش برای ایجاد دسترسی به تودهٔ کانسنگ و ساخت کارخانه و تجهیزات .
۶. بهره‌برداری پویا از کانسار.
۷. بازگرداندن و آبادسازی زمین به وضعیت پیش از بهره‌برداری برای استفاده‌های بعدی .

تجارت

کانسنگ‌ها (فلزی) در سطح بین‌المللی داد و ستد و شامل یک بخش قابل توجهی از داد و ستد بین‌المللی مواد خام را هم از دید ارزش و هم حجم به خود اختصاص داده است. دلیل آن این است که آن در سراسر جهان توزیع کانسنگ نابرابر است و دور از نقاط اوج تقاضا و از زیرساخت‌های ذوب قرار دارند.

بیشتر فلزات پایه (مس، سرب، روی، نیکل) در سطح بین‌المللی در بورس فلزهای لندن داد و ستد می‌شوند، و در اندازه ذخایر و فلزهای کوچکتر داد و ستد توسط
کومکس (COMEX) و نیمکس (NYMEX) در ایالات متحده و بورس شانگهای                        (Shanghai Futures Exchange)  در چین انجام می‌گیرند.

سنگ آهن بین تولیدکننده و مشتری خرید و فروش می‌شود، با وجود این قیمت‌های مختلف به مدت سه‌ماهه بین مجتمع‌های معدنی بزرگ و مصرف‌کنندگان عمده تعیین می‌شود، و این پایه‌ای برای شرکتهای کوچکتر است.

کالاهای دیگر بنگاه‌های بین‌المللی و قیمت‌های پایه را ندارند، در بیشتر موارد قیمت بین تأمین کنندگان و مشتریان توافقی است. به طور کلی این باعث می‌شود که تعیین قیمت این کانسنگ‌ها مبهم و دشوار گردد. این فلزها عبارتند از لیتیوم، نیوبیوم، تانتال، بیسموت، آنتیموان و عنصرهای خاکی کمیاب. بسیاری از این کالاها نیز تحت سلطه یک یا دو تأمین کنندگان عمده با بیش از ۶۰ درصد از ذخایر جهان هستند. بورس فلزهای لندن هدف از اضافه کردن اورانیوم به لیست فلزها را دارد.

به گزارش بانک جهانی چین وارد کننده بالای کانسنگ و فلزات در سال ۲۰۰۵ بود و پس ازآن کشورهای ایالات متحده آمریکا و ژاپن قرار دارند.

اینجاست، آنجا نیست...

بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند بداود وحى کرد من پنج چیز را در پنج چیز قرار داده‏ ام ولى مردم آن را در پنج چیز دیگر می جویند ولى نمى ‏یابند.

       1)            علم را در گرسنگى و کوشش قرار داده‏ ام آنها در سیرى و آسایش مى‏ جویند و نمى ‏یابند.

       2)            شخصیت را در اطاعت خود قرار داده‏ ام آنها در خدمت سلطان مى‏ جویند و نمی یابند

       3)             بى‏ نیازى را در قناعت قرار داده ‏ام و آنها در ثروت می جویند و نمى ‏یابند

       4)             و رضاى خود را در مخالفت با نفس قرار داده ‏ام آنها در خشنودى نفس مى ‏جویند و نمی یابند

       5)             و آسایش را در بهشت قرار داده ‏ام و آنها در دنیا می جویند و نمى ‏یابند

رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَى

إِنِّی وَضَعْتُ خَمْسَةَ أَشْیَاءَ فِی خَمْسَةٍ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی خَمْسَةٍ أُخْرَى فَمَتَى یَجِدُونَ

إِنِّی وَضَعْتُ الْعِزَّ فِی طَاعَتِی وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی أَبْوَابِ السَّلَاطِینِ فَمَتَى یَجِدُونَ

وَ وَضَعْتُ الْعِلْمَ وَ الْحِکْمَةَ فِی الْجُوعِ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی الشِّبَعِ فَمَتَى یَجِدُونَ

وَ وَضَعْتُ الرَّاحَةَ فِی الْجَنَّةِ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی الدُّنْیَا فَمَتَى یَجِدُونَ

وَ إِنِّی وَضَعْتُ الْغِنَى فِی الْقَنَاعَةِ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی الْمَالِ فَمَتَى یَجِدُونَ

وَ وَضَعْتُ رِضَائِی فِی مُخَالَفَةِ الْهَوَى وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی مُخَالَفَتِی فَمَتَى یَجِدُونَ.[1]
________________________________________

[1] جامع الأخبار(للشعیری) ؛ ص

برگرفته شده از menbarestan.ir

فلزات و نافلزات

فلز ماده ای است که میتوان آن را صیقل داده و براق کرد یا به طرح های گوناگون درآورد و از آن مفتول های سیمی ظریف تهیه کرد. فلز جسمی است که آزمایش های مربوط به گرما و مهمتر از همه جریان الکتریکی را به خوبی هدایت می کند.
فلزات با یکدیگر فرق زیادی دارند، از جمله در رنگ و سختی و نرمی،تعدادی از آنها ممکن است به آسانی خم شده و یا خیلی محکم و مقاوم باشند.

 

فلزات

خواص فیزیکی

*در دمای اتاق جامد است.
*براق است و می تواند صیقل داده شود.
*فلزات را می توان به ورقه های نازک مسطح کرد. این خاصیت چکش خواری نامیده می شود.
*فلزات را می توان به صورت سیم های نازک درآورد. این خاصیت قابلیت مفتول شدن نامیده می شود.
*رسانای خوبی برای جریان الکتریسیته است. بنابراین رسانا نامیده می شود.
*وزن زیادی دارد.
*استحکام کششی بالایی دارد.
*مات است.
*چگالی زیادی دارد زیرا، اتم ها فاصله ی کمی از هم دارد.
*هنگام ضربه زدن صدایی شبیه زنگ از خود ایجاد می کند.
*نقطه ذوب و جوش بالایی دارد.

خواص شیمیایی

*در واکنش شیمیایی، الکترون خود را از دست می دهد و کاتیون های بار مثبت ایجاد می کند.
*الکتروپوزیتیو است و به عنوان عامل کاهنده ی خوب در نظر گرفته می شود.
*در واکنش با اسید های رقیق، گاز هیدروژن آزاد می کند.
*ترکیب کلرید و هیدرید تشکیل شده توسط فلزات جامد است.
*تمایل به واکشن با غیرفلزات دارد.
*اکسیدهایی تشکیل می دهد که در طبیعت حالت قلیایی دارد. واکنش منیزیم با اکسیژن را در نظر بگیرید.

Mg            +        O2             ---->            MgO

اکسید منیزیم          <---            اکسیژن        +             منیزیم

نمونه هایی از فلزات:

منیزیم، پتاسیم، آلومینیوم، آهن، نقره، سدیم

نافلزات

خواص فیزیکی

*در دمای اتاق جامد، مایع یا گاز است.
*براق نیست و نمی توان آن ها را صیقل داد.
*اگر بخواهید آن ها را به ورقه های نازک مسطح کنید می شکنند یعنی چکش خوار نیستند ولی شکننده هستند.
*قابلیت مفتول شدن را ندارد.
*حرارت یا الکتریسیته را انتقال نمی دهد. غیرفلزات نارسانا نامیده می شود.
*وزن کمی دارد.
*استحکام کششی پایینی دارد.
*شفاف است.
*چگالی بسیار کمی دارد زیرا، اتم ها در ساختار مولکولی آن ها سست هستند.
*هنگام ضربه زدن صدایی تولید نمی شود.
*نقطه ذوب و جوش بسیار پایینی دارد.

خواص شیمیایی

*در واکنش شیمیایی، غیرفلزات الکترون به دست می آورد و آنیون های بار منفی تشکیل می دهد.
*الکترونگاتیو است و به عنوان عامل اکسید کننده ی خوب در نظر گرفته می شود.
*غیرفلزات ترکیب های کوالانسی تشکیل می دهد.
*با اسیدهای رقیق واکنش نمی دهد.
*کلرید و هیدرید تشکیل شده مایع یا گاز است.
*تمایل به واکنش با فلزات دارد.
*اکسید هایی تشکیل می دهد که در طبیعت اسید هستند. واکنش سولفور با اکسیژن را در نظر بگیرید.

S              +        O2             ---->            MgO

دی اکسید سولفور          <---             اکسیژن        +            سولفور

 

نمونه هایی از غیرفلزات:

هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، سولفور، کربن، کلر

 

تأثیر مورچه ها بر محیط

فعالیت مورچه ها به عنوان مهندسان اکوسیستم و هم به عنوان شکارچی تأثیر عظیمی بر محیط زیست محلی به جا می گذارد.

مورچه ها دو اثر مجزا بر محیط به جا می گذارند. اثر اول این است که با لانه سازی خاک را حرکت می دهند و با جمع آوری غذا بر میزان مواد مغذی خاک اثر می گذارند. این فعالیت می تواند به شکل غیرمستقیم بر جمعیت بومی بسیاری از جانوران از تجزیه کنندگان گرفته تا گونه هایی که در بخش های خیلی بالاتر زنجیره غذایی قرار دارند اثر بگذارد.

تأثیر دوم این است که آنها طیف گسترده ای از جانوران دیگر را شکار می کنند. برخی از جانورانی که به وسیله این مورچه ها شکار می شوند جثه بزرگ تری نسبت به خودشان دارند و از سوی شمار عظیمی از مورچه های کارگر مورد حمله قرار گیرد.

مورچه ها شکارچیان بسیار مؤثری هستند و تعدادشان در ابعاد زیادی رشد می کند. آنها همچنین بسیار مهاجمند و از منابع و محیط زندگیشان درمقابل شکارچیان دیگر دفاع می کنند. همه اینها به این معنی است که مورچه ها تأثیری قوی بر محیط اطرافشان به جا می گذارند.

حتی اگر از شکارچی بودن مورچه ها صرف نظر کنیم، باز هم حضور آنها می تواند به افزایش میزان تراکم و تنوع دیگر گروه های جانوری منجر شود. به عنوان مثال آنها با به جا گذاشتن تأثیری بزرگ بر زنجیره غذایی مراتع نقشی کلیدی را در این محیط ایفا می کنند.

تراکم پایین مورچه ها در یک منطقه میزان تنوع و تراکم جانوران دیگر به ویژه تراکم گیاهخواران و تجزیه کنندگان را در آن منطقه افزایش می دهد. وقتی مورچه ها تراکم های بالاتری دارند، یا تأثیری ندارند یا اثر معکوسی دارند.

اگر جمعیت مورچه ها کم باشد تأثیرشان بر سطح مواد مغذی خاک و گروه های جانوری مثبت است، اما در صورتی که شمار مورچه ها افزایش یابد، اثرشان به عنوان شکارچی بزرگ تر است.

مورچه ها یکی از سازمان یافته ترین جوامع را میان جانوران دارند. آنها در کلنی هایی زندگی می کنند که دست کم از یک ملکه،‌ کارگران،‌ تخم ها، لاروها، شفیره ها و مورچه های نر بارور بالدار تشکیل شده است. هر مورچه ای در این کلنی ها یک کارکرد بسیار تخصصی دارد.

تعداد گونه های مورچه ها به بیش از 12000 گونه بالغ می شود. آنها در همه مناطق جهان چه گرم و چه سرد یافت می شوند و بسته به شرایط می توانند مضر یا مفید باشند.

مورچه ها از جهاتی مفیدند. لانه مورچه ها اجازه می دهد هوا وارد خاک شود. برخی از مورچه ها، حشرات مضر را می خورند. مورچه های گیاهخوار با مصرف گیاهان ناخواسته به محیط کمک می کنند. مورچه ها موقعی که غذایشان را تهیه و پردازش می کنند خاک را غنی می کنند. آنها می توانند به بازیافت مواد تجزیه شدنی کمک کنند. برخی از مورچه ها به پخش بذرها کمک می کنند.

مورچه ها از جهاتی نیز مضرند. به عنوان مثال گونه های مختلف مورچه های مهاجم بیگانه در بسیاری از مناطق جهان یافت می شوند. آنها از راه های مختلفی خود را به استرالیا رسانده اند و به خاطر اثرات متعدد ژنتیکی، رفتاری و زیست محیطی دولت این کشور را به تدوین برنامه ای ملی واداشته اند.

براساس تحقیقی علمی که در استرالیا انجام شده بسیاری از مورچه های مهاجم قادرند بر تنوع زیستی این کشور اثر بگذارند. تأثیرات مستقیم آنها را می توان در قالب شکار یا رقابت با جانوران بومی مشاهده کرد. آنها به طور غیرمستقیم هم از طریق دستکاری ساختار محل سکونت خود بر اکوسیستم اثر می گذارند. به طورکلی مورچه های مهاجم اثرات چندوجهی دارند و می توانند بر سلامتی جانوران و گیاهان، ارزش های فرهنگی و اجتماعی و سلامتی انسان اثر بگذارند.

مدیریت مؤثر و مناسب تهدیدهای ناشی از مورچه های مهاجم چالشی بزرگ برای بعضی دولت ها مانند دولت استرالیا است. آنها ناچارند به طور مداوم تداوم امنیت زیستی منطقه را آزمایش و همچنین مبارزه با آفات را مدیریت کنند. به همین دلیل دولت استرالیا مجبور شد برای کاهش خطرات ناشی از این مورچه های مهاجم به طرح و برنامه ای ملی روی بیاورد تا تداوم حیات گونه های بومی و وضعیت زیست محیطی منطقه که به وسیله مورچه های مهاجم تحت تأثیر قرار می گیرد را تضمین کند.

هدف از تدوین این برنامه به حداقل رساندن اثرات مورچه های مهاجم بر تنوع زیستی استرالیا است و هدف این است که از گونه های بومی در مقابل تهدیدات محافظت کند.

همچنین مورچه ای گزنده با ریشه آسیایی که در حال گسترش در سراسر آمریکا است ثابت کرده تهدیدی جدی برای محیط زیست و سلامتی انسان ها است. در حالی که مورچه های آرژانتینی باعث ضرر و زیان زیادی می شوند اما مورچه های آسیایی واقعاً تهدیدی برای سلامتی انسان ها هستند.

مورچه های مهاجم آسیایی نیشی سمی دارند که واکنشی آلرژیک در برخی از افراد ایجاد می کند. این نیش تاول های کوچکی تولید می کند که با جوش هایی احاطه می شوند و وقتی خارانده می شوند جراحت ایجاد می کنند. در حالی که مورچه های آرژانتینی باعث ضرر و زیان زیادی می شوند، مورچه آسیایی واقعاً یک تهدید برای سلامتی انسان ها هستند.

در کارولینای شمالی مردم به خاطر واکنش های شدید آلرژیک به بیمارستان ها مراجعه می کنند درحالی که نمی دانند به وسیله مورچه آسیایی گزیده شده اند. به دلایلی که هنوز روشن نیست، جمعیت مورچه ها از 8 سال پیش در آمریکا به حالت انفجار رسیده و آنها در حال گسترش در سراسر کشور هستند. به نظر می رسد که مورچه هایی آسیایی درمقایسه با مورچه های آرژانتینی بیشتر قادر به تحمل درجه حرارت سردتر هستند.